Umowa z nianią - Rynek pracy w prawie

Rodzice mogą zatrudnić opiekunki, nianie i guwernantki na:

• umowę o pracę (w tym umowę na okres próbny, czas określony, czas nieokreślony, na zastępstwo),
• umowę zlecenia,
• umowę uaktywniającą.

Umowa uaktywniająca

Jeśli rodzice lub samotny rodzic chcą zatrudnić osobę do opieki nad dzieckiem, które ukończyło 20 tydzień życia i ma mniej niż 3 lata, to w świetle prawa osobę tę nazywa się nianią. W tym przypadku można zatrudnić ją nie tylko na podstawie umowy o pracę czy umowy zlecenia, ale również na podstawie umowy uaktywniającej.

Stronami umowy są:

• rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko,
• niania.

Nianią może być tylko osoba, która ukończyła 18 lat.

Jeśli oboje rodzice wychowują dziecko, to również oboje muszą podpisać umowę z nianią. Inaczej może być ona uznana za nieważną.

Umowa uaktywniająca powinna określać:

• strony umowy,
• cel i przedmiot umowy,
• czas i miejsce sprawowania opieki,
• liczbę dzieci powierzonych opiece,
• obowiązki niani,
• wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty,
• czas, na jaki umowa została zawarta,
• warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy.

Strony umowy uaktywniającej powinny określić konkretne dni w tygodniu, godziny oraz adres, pod którym niania będzie się opiekować dzieckiem. Ustawa wprowadzająca formę umowy uaktywniającej nie określa maksymalnej dobowej liczby godzin, przez które niania może sprawować opiekę nad dzieckiem.

W umowie trzeba określić obowiązki niani. Rodzice mogą wskazać rodzaje i częstotliwość czynności, jakie niania ma wykonać (może to być np. położenie dziecka na drzemkę, przygotowanie posiłków, zabawy czy czytanie bajek).

Rodzice muszą jednak określić, w jakiej formie (gotówka, przelew na konto) i w jakim terminie niania będzie otrzymywać wynagrodzenie.

Umowę uaktywniającą można podpisać na czas określony lub nieokreślony.

Składki na ubezpieczenia umowy uaktywniającej

W przypadku umowy uaktywniającej składki za nianię na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne opłaca:

• ZUS - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• rodzic (płatnik składek) - od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50% minimalnego wynagrodzenia.

ZUS opłaci składki, gdy spełnione będą łącznie 3 warunki:

• rodzic zgłosił nianię do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego,
• rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych, prowadzą pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą;
• dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym i nie opiekuje się nim dzienny opiekun.

Umowy o pracę

Zarówno umowy na czas nieokreślony, jak i umowy na czas określony (w tym umowa na zastępstwo) mogą być poprzedzone umową na okres próbny. Umowę o pracę na okres próbny, nieprzekraczający 3 miesięcy, rodzic może zawrzeć z nianią, opiekunką czy guwernantką po to, aby sprawdzić jej kwalifikacje i możliwości jej zatrudnienia do dłuższej opieki nad dzieckiem.

Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeśli termin ten nie został określony, to w dniu zawarcia umowy. Umowa o pracę na okres próbny rozwiązuje się z upływem okresu, na który była zawarta. Przed jego upływem może być rozwiązana za wypowiedzeniem na wniosek każdej ze stron. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:

• 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
• tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
• 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.

Umowa na czas określony

Rodzic może zatrudnić opiekunkę na czas określony na podstawie umowy o pracę. Jeśli w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony uzgodni z nią dłuższy okres wykonywania pracy na podstawie tej umowy, to uważa się, że zawarł kolejną umowę o pracę na czas określony. Obowiązuje ona od dnia następującego po dniu, w którym miało nastąpić rozwiązanie umowy na czas określony.

Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli nie określono tego terminu, to w dniu zawarcia umowy. 

Okres zatrudnienia na podstawie umowy na czas określony (czy też łączny czas zatrudnienia na podstawie takich umów zawartych między tymi samymi stronami) nie może przekraczać 33 miesięcy.

Zawarcie umowy na czas określony na dłuższy okres traktuje się jako zatrudnienie na czas nieokreślony, licząc od dnia, który następuje po upływie 33 miesięcy.

Łączna liczba umów na czas określony zawartych z jednym pracownikiem nie może przekraczać 3.

Zawarcie czwartej umowy na czas określony traktuje się jako zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, licząc od dnia zawarcia czwartej umowy.

Wypowiedzenie umowy na czas określony

Umowa o pracę na czas określony rozwiązuje się z upływem tego okresu. Przed jego upływem może być rozwiązana za wypowiedzeniem na wniosek każdej ze stron. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

• 2 tygodnie, jeżeli opiekunka była zatrudniona krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc, jeżeli była zatrudniona co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące, jeżeli była zatrudniona co najmniej 3 lata.

Po wypowiedzeniu umowy o pracę na czas określony przez jedną ze stron można ustalić wcześniejszy termin rozwiązania umowy.

Umowa na zastępstwo

Szczególnym przypadkiem umowy o pracę na czas określony jest umowa na zastępstwo. Taką umowę rodzic może zawrzeć z nową opiekunką, gdy chce zastąpić poprzednią w czasie jej usprawiedliwionej nieobecności w pracy (np. gdy poprzednia opiekunka dziecka zajdzie w ciążę). Rodzic może zatrudnić nową osobę na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności. Dla umowy o zastępstwo nie obowiązuje ograniczenie liczby zawieranych umów na czas określony (maksymalnie 3 umowy) ani limit czasowy (33 miesiące). Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli nie określono tego terminu, to w dniu zawarcia umowy. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na zastępstwo jest taki sam jak innych umów zawartych na czas określony.

Umowa na czas nieokreślony

Rodzic może zatrudnić opiekunkę na czas nieokreślony. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest uzależniony od okresu zatrudnienia opiekunki u danego rodzica i wynosi:

• 2 tygodnie, jeżeli opiekunka była zatrudniona krócej niż 6 miesięcy,
• miesiąc, jeżeli była zatrudniona co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące, jeżeli była zatrudniona co najmniej 3 lata.

Po wypowiedzeniu umowy o pracę przez jedną ze stron można ustalić wcześniejszy termin rozwiązania umowy.

Każdy pracownik, który pracuje na podstawie o umowę o pracę w pełnym wymiarze godzin czasu pracy, ma zagwarantowane wynagrodzenie minimalne. W 2020 r. wynosi ono 2600 zł brutto.

Umowa zlecenia

Stronami umowy zlecenia są:

• zleceniodawca (osoba, która zleca wykonanie określonych czynności, czyli w tym przypadku rodzic) oraz
• zleceniobiorca (osoba wykonująca zlecenie, czyli niania/opiekunka/guwernantka).

Zgodnie z prawem jeśli rodzic zatrudni opiekunkę na płatne zlecenie, to wynagrodzenie należy jej się dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba że co innego wynika z umowy lub z przepisów szczególnych.

Jeśli rodzic zatrudnia opiekunkę na umowę zlecenia, to może ją wypowiedzieć w każdym czasie. Musi jednak zwrócić opiekunce wydatki, które ta poniosła, aby właściwie wykonać zlecenie. W przypadku odpłatnego zlecenia rodzic musi wypłacić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom.

Wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie może być niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej, która w 2020 r. wynosi 17 zł brutto. Jest ona corocznie waloryzowana.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2020 r.

Źródło: Biznes.gov.pl