Czym jest stosunek pracy? - Rynek pracy w prawie

W ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czytamy, że zatrudnienie oznacza wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą.

Z powyższego wynika, że jedną z form zatrudnienia jest stosunek pracy. Jak go scharakteryzować? Na stronie internetowej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej czytamy: 

„Jest to stosunek prawny między pracownikiem a pracodawcą. W jego ramach pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Cechą charakterystyczną stosunku pracy jest wykonywanie pracy w warunkach podporządkowania, a także wykonywanie pracy osobiście, w sposób ciągły i powtarzający się.

Natomiast pracodawca zatrudnia pracownika za wynagrodzeniem. Na podstawie stosunku pracy nie jest możliwa praca nieodpłatna.”

Jak nawiązuje się stosunek pracy?

Nie każde wykonywanie pracy na podstawie umowy jest stosunkiem pracy. Stosunek pracy może powstać na podstawie:

• umowy o pracę (najpopularniejsza forma nawiązania stosunku pracy),
• powołania,
• wyboru,
• mianowania,
• spółdzielczej umowy o pracę.

Czytaj także: Czy podlegam obowiązkowi ubezpieczenia społecznego?

Zatem wykonywanie pracy na np. umowach cywilnoprawnych (umowa zlecenia, umowa o dzieło) nie jest traktowane jako stosunek pracy.

Strony stosunku pracy

W przypadku stosunku pracy stronami są pracodawca i pracownik.

Pracodawcą może być:

• osoba prawna (np. spółka, stowarzyszenie),
• inna jednostka organizacyjna (nie będąca osobą prawną) (np. oddział lub filia spółki, zakłady przedsiębiorstw wielozakładowych),
• osoba fizyczna (np. będąca właścicielem zakładu usługowego, warsztatu).

Za pracodawcę, który jest jednostką organizacyjną, czynności z zakresu prawa pracy (np. zawarcie umowy o pracę, wypowiedzenie umowy) dokonuje:

• osoba lub organ zarządzający tą jednostką (zarząd, dyrektor, kierownik),
• inna wyznaczona i upoważniona osoba (np. kierownik działu kadr).

Pracodawca, który jest osobą fizyczną (np. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą), może dokonywać tych czynności sam lub przez inną upoważnioną osobę.

Czytaj także: Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. Czy można cofnąć zgodę?

Jeżeli chodzi o pracownika, może nim być tylko osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat.

Pod pewnymi warunkami, pracownikiem może być także młodociany po ukończeniu 15 lat. Młodociani są zatrudniani na podstawie umów o pracę:

• w celu przygotowania zawodowego lub
• przy wykonywaniu prac lekkich.

Co do zasady zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat.

Nie decyduje nazwa umowy

Jeżeli wykonywana praca nosi znamiona stosunku pracy, nazwa umowy nie ma tak naprawdę znaczenia. W takim przypadku strony nie powinny zawierać umowy cywilnoprawnej, a np. umowę o pracę. W przypadku wątpliwości, czy strony umowy łączy stosunek pracy, zainteresowany (pracownik) może wnieść roszczenie do sądu pracy.

Na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Pracy czytamy:

„Prawo zabrania zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną w sytuacji, w której praca faktycznie wykonywana jest w sposób właściwy dla stosunku pracy. Za zawarcie umowy cywilnoprawnej w takich warunkach, inspektor pracy może nałożyć na pracodawcę mandat w kwocie od 1 000 do 2 000 zł, a sąd – na podstawie wniosku o ukaranie skierowanego przez inspektora pracy - orzec grzywnę nawet do 30 000 zł.”

Szczegółowych informacji na temat prawa pracy udziela Państwowa Inspekcja Pracy.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Państwowa Inspekcja Pracy.