Cudzoziemcy zwolnieni z zezwolenia na pracę na mocy ustawy - Rynek pracy w prawie

Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP zawiera przepisy określające m.in., którzy cudzoziemcy mają swobodny dostęp do polskiego rynku pracy, jakie dokumenty pobytowe umożliwiają obcokrajowcom podjęcie pracy w RP oraz jakie okoliczności zwalniają cudzoziemca z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. I właśnie tym okolicznościom chcielibyśmy się przyjrzeć w niniejszym artykule. Wymienia je artykuł 3 ustęp 5 ww. ustawy. Czytamy w nim:

„Cudzoziemiec, który jest uprawniony do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie, o której mowa w ust. 3, lub w ramach ruchu bezwizowego, może wykonywać pracę bez zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, jeżeli:

1) posiada ważną Kartę Polaka lub

2) jest absolwentem szkoły ponadpodstawowej, o której mowa w art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 737, 854, 1562, 1635 i 1933), oraz posiada uzyskane w Rzeczypospolitej Polskiej dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych, lub

3) jest absolwentem studiów, o którym mowa w art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2024 r. poz. 1571, 1871 i 1897), który ukończył studia w uczelni mającej siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub

4) posiada stopień naukowy doktora nadany przez podmiot doktoryzujący działający w systemie polskiego szkolnictwa wyższego i nauki, lub

5) jest doktorantem w szkole doktorskiej prowadzonej przez podmiot mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub

6) umowy międzynarodowe, przepisy ustawy, przepisy wydane na podstawie ust. 7 lub przepisy innych ustaw dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.”

Czytaj także: Cudzoziemcy - nielegalne powierzenie i wykonywanie pracy

Na co warto zwrócić uwagę?

Zanim ustalimy, czy cudzoziemiec jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie powyższego przepisu, należy sprawdzić, czy posiada dokument pobytowy, który umożliwia mu podjęcie pracy. Wymienia je artykuł 3 ustęp 3 ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP. Chodzi tu m.in. o wybrane wizy, stempel wojewody (potwierdzający złożenie wniosku o pobyt czasowy / stały / rezydenta długoterminowego UE bez braków formalnych), zezwolenie na pobyt czasowy (oprócz zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu cudzoziemca na terytorium RP), dokument pobytowy wydany przez inne państwo obszaru Schengen, pobyt w ramach ruchu bezwizowego.

Jeżeli uda się ustalić, że cudzoziemiec ma tytuł pobytowy, który umożliwia mu podjęcie pracy, można przystąpić do sprawdzenia okoliczności opisanych wyżej. Jeżeli obcokrajowiec spełnia któryś z warunków, powierzenie mu pracy nie wymaga uzyskiwania zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Karta Polaka

Pierwszą z opisanych okoliczności jest ważna Karta Polaka. To dokument potwierdzający przynależność do Narodu Polskiego. Karta Polaka nie oznacza posiadania obywatelstwa polskiego ani nie jest dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy lub osiedlania się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jest jednak dokumentem, który wraz z ważnym tytułem pobytowym (umożliwiającym podjęcie pracy), uprawnia do podjęcia pracy bez zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu pracy.  

Absolwenci

Kolejne dwie okoliczności dotyczą absolwentów. Pierwsza z nich wymienia tych, którzy ukończyli  szkoły ponadpodstawowe, druga studia. Jeżeli chodzi o szkoły ponadpodstawowe ustawa Prawo oświatowe wymienia:

a) czteroletnie liceum ogólnokształcące,

b) pięcioletnie technikum,

c) trzyletnią branżową szkołę I stopnia,

d) trzyletnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy,

e) dwuletnią branżową szkołę II stopnia,

f) szkołę policealną dla osób posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku.

Warto jednak dodać, że w ustawie o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP czytamy, że oprócz ukończenia takiej szkoły, cudzoziemiec powinien też mieć potwierdzone posiadanie kwalifikacji zawodowych. Zatem ukończenie liceum ogólnokształcącego, chociaż jest to szkoła ponadpodstawowa, nie daje prawa do wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu pracy.

Jeżeli chodzi o absolwentów studiów ukończonych w uczelni mającej siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do pracy bez zezwolenia na pracę czy oświadczenia daje zarówno ukończenie studiów wyższych pierwszego i drugiego stopnia oraz studiów jednolitych magisterskich stacjonarnych (dziennych), jak i niestacjonarnych (zaocznych).  

Czytaj także: Zezwolenie jednolite – co się zmieniło?

W ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (art. 77 ust. 1) czytamy, że:

1. Absolwent studiów otrzymuje dyplom ukończenia studiów na określonym kierunku i profilu potwierdzający wykształcenie wyższe oraz tytuł zawodowy:

1) licencjata, inżyniera albo równorzędny potwierdzający wykształcenie wyższe na tym samym poziomie – w przypadku studiów pierwszego stopnia;

2) magistra, magistra inżyniera albo równorzędny potwierdzający wykształcenie wyższe na tym samym poziomie – w przypadku studiów drugiego stopnia i jednolitych studiów magisterskich.

Doktoranci

Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP daje możliwość pracy bez zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcom, którzy są legalnie w Polsce (mają tytuł pobytowy, który umożliwia im podjęcie pracy) i posiadają stopień naukowy doktora nadany przez podmiot doktoryzujący działający w systemie polskiego szkolnictwa wyższego i nauki lub są doktorantami w szkole doktorskiej prowadzonej przez podmiot mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Rozporządzenie

Ostatnia okoliczność zwalniająca cudzoziemców z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu pracy wymieniona w ustawie dotyczy przepisów zawartych w innych aktach prawnych, m.in. w rozporządzeniu. W ustawie o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium RP (art. 3 ust. 7) czytamy, że minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, szczególne przypadki, w których cudzoziemiec uprawniony do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej może wykonywać pracę bez zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, biorąc pod uwagę programy szkoleniowe lub doradcze realizowane w ramach działań Unii Europejskiej lub inne międzynarodowe programy pomocowe, polską politykę zagraniczną, specyfikę wykonywanego zawodu, charakter pracy, okres pracy, wymogi dotyczące podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi, a także szczególny status będący podstawą udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zanim jednak to rozporządzenie się pojawi, obowiązuje dotychczasowe rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.

Na mocy przepisów przejściowych zachowuje ono moc do dnia wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowej ustawy, czyli od 1 czerwca 2025 r.

Szczegółowych informacji w zakresie zatrudniania cudzoziemców udzielają konsultanci Zielonej Linii pod numerem telefonu 19 524.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe.

Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.