Cudzoziemcy - nielegalne powierzenie i wykonywanie pracy - Rynek pracy w prawie

Legalne powierzenie pracy w Polsce cudzoziemcom z krajów trzecich nie należy do najprostszych. Wymaga bowiem znajomości szeregu przepisów zawartych w kilku aktach prawnych (ustawach, rozporządzeniach). Jeżeli jednak chodzi o nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcom, ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zawiera jasne definicje, zarówno nielegalnego powierzania pracy cudzoziemcowi, jak i nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca. Pierwsza z nich odnosi się do pracodawcy lub innego podmiotu powierzającego pracę, druga do cudzoziemca. Ustawa przewiduje również konkretne sankcje za powierzenie cudzoziemcowi lub wykonywanie pracy przez cudzoziemca niezgodnie z przepisami. Przyjrzyjmy się bliżej samym definicjom oraz przewidzianym karom.  

Nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcowi

W pierwszej definicji, dotyczącej powierzania pracy cudzoziemcowi, czytamy, że gdy mowa o nielegalnym powierzeniu pracy cudzoziemcowi – oznacza to powierzenie pracy cudzoziemcowi:

a) który nielegalnie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub

b) którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub

c) bez zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, jeżeli są wymagane, lub

d) na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w odpowiednim zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu o powierzeniu pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń, chyba że przepisy prawa dopuszczają ich zmianę lub cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na innej podstawie, lub

e) na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114, art. 126, art. 127, art. 137a, art. 139a ust. 1, art. 139o ust. 1 lub art. 142 ust. 3, z zastrzeżeniem art. 119 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, chyba że przepisy prawa dopuszczają ich zmianę lub cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na innej podstawie, lub

f) bez zawarcia umowy w formie pisemnej, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2.

Czytaj także: Zezwolenie jednolite – co się zmieniło?

Oznacza to, że pracodawca, który powierza pracę cudzoziemcowi nielegalnie przebywającemu w Polsce (podpunkt a) ww. definicji) robi to wbrew obowiązującym przepisom. Ponadto (o czym stanowi podpunkt b) ww. definicji) nie każdy legalny pobyt cudzoziemca uprawnia go do pracy. Np. wiza (01) wydana w celu turystycznym lub (02) wydana w celu odwiedzin u rodziny lub przyjaciół, chociaż uprawniają do legalnego pobytu w RP, nie umożliwiają podjęcia pracy w naszym kraju w ogóle.

Kolejny podpunkt (c) ww. definicji wskazuje, że co do zasady cudzoziemiec, który ma tytuł pobytowy umożliwiający mu podjęcie pracy, powinien również mieć zezwolenie na pracę lub oświadczenie o powierzeniu pracy. Od tej zasady jest wyjątek, gdy cudzoziemiec w związku z posiadanym dokumentem pobytowym (np. zezwoleniem na pobyt stały) lub okolicznością (np. jako absolwent studiów na polskiej uczelni) jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę / oświadczenia o powierzeniu pracy.

W podpunkcie d) ww. definicji czytamy o tym, że praca powierzana cudzoziemcom powinna być zgodna z warunkami zawartymi w dokumencie legalizującym pracę, chyba że przepisy prawa dopuszczają ich zmianę. W tym zapisie chodzi o to, że co do zasady praca cudzoziemców powinna być świadczona zgodnie z posiadanym dokumentem legalizującym pracę. Są jednak okoliczności (np. opisane w art. 18, 33, 69), które, chociaż są odstępstwami od warunków zawartych w dokumencie, nie wymagają uzyskiwania nowego zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy.

Podobnie w podpunkcie e), w którym czytamy, że praca powinna być zgodna z warunkami zawartymi w:

• zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę,
• zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
• zezwoleniu na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej posiadacza Niebieskiej Karty UE,
• zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa,
• zezwoleniu na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż, w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa,
• zezwoleniu na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej.

Tu także należy wziąć pod uwagę przepisy (np. art. 119 ustawy o cudzoziemcach), które umożliwiają zmianę warunków powierzania pracy, bez konieczności zmiany lub uzyskiwania nowego zezwolenia na pobyt czasowy.

Ostatni podpunkt (f) ww. definicji odnosi się do jednego z obowiązków, który ma podmiot powierzający pracę cudzoziemcowi, czyli zawarcia z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej. Wyjątek stanowi zezwolenie na pracę (typu B) dla cudzoziemca, który przebywając na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, będzie pełnił funkcję w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców KRS lub spółki kapitałowej w organizacji albo będzie reprezentował spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną lub prowadził sprawy takiej spółki, albo będzie pełnił funkcję prokurenta. W takim przypadku nie jest wymagane zawarcie umowy w formie pisemnej.

Sankcje dla pracodawcy

Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowi (art. 84), że kto nielegalnie powierza pracę cudzoziemcowi, podlega karze grzywny od 3000 zł do 50 000 zł. Karę grzywny, o której tu mowa, wymierza się w kwocie nie niższej niż 3000 zł za jednego cudzoziemca.

Czytaj także: Praca między jednym a drugim zezwoleniem na pracę

Nielegalne wykonywanie pracy

Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zawiera również definicję nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca. Oznacza to, że również cudzoziemiec powinien być świadomy okoliczności, które powodują, że może on ponieść negatywne konsekwencje pracy niezgodnej z obowiązującymi przepisami. Definicja zawarta w ww. ustawie określa, że gdy mowa o nielegalnym wykonywaniu pracy przez cudzoziemca – oznacza to wykonywanie pracy przez cudzoziemca:

a) który nielegalnie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub

b) którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub

c) który nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, jeżeli są wymagane.

Tu katalog wykroczeń jest krótszy niż w przypadku powierzenia pracy. Cudzoziemiec powinien wiedzieć, że żeby legalnie pracować w Polsce, musi być legalnie, a dodatkowo mieć tytuł pobytowy, który umożliwia mu podjęcie pracy. Ponadto musi mieć świadomość, że jeżeli nie jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, powinien mieć dokument (który uzyskuje dla niego pracodawca) legalizujący jego pracę (zezwolenie na pracę, oświadczenie o powierzeniu pracy).

Sankcje dla cudzoziemca

Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowi (art. 84), że cudzoziemiec, który nielegalnie wykonuje pracę, podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł.

Szczegółowych informacji w zakresie zatrudniania cudzoziemców udzielają konsultanci Zielonej Linii pod numerem telefonu 19 524.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.