Prawo pracy – czas pracy
Artykuł zgodny ze stanem prawnym na dzień: 2022-01-14
Co się kryje pod pojęciem czas pracy? Co się do niego wlicza? Jak wyglądają normy czasu pracy? Odpowiadamy.
Przepisów dotyczących czasu pracy należy szukać w Kodeksie pracy (Dział szósty, rozdział I, art. 128). W pierwszym paragrafie art. 128 znajduje się definicja czasu pracy, która stanowi, że jest to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
Warto dodać, że pozostawanie w dyspozycji pracodawcy oznacza stan fizycznej i psychicznej gotowości do wykonywania pracy w wyznaczonym przez pracodawcę miejscu.
Co się wlicza do czasu pracy?
Głównym elementem składającym się na czas pracy jest oczywiście faktyczne świadczenie pracy na rzecz pracodawcy. Na tym się jednak nie kończy. Do czasu pracy wliczają się również niektóre okresy niewykonywania pracy. Zaliczają się do nich m.in. 15-minutowa przerwa w pracy przysługująca pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, przerwy przysługujące pracownicy karmiącej dziecko piersią, czas nauki pracownika młodocianego, czas szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
Normy czasu pracy
W Kodeksie pracy znajdziemy dwie główne normy czasu pracy:
- dobową (8 godzin);
- tygodniową (przeciętnie 40 godzin).
Art. 129 § 1 Kodeksu pracy stanowi: czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a przez tydzień – 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.
W odróżnieniu od dobowej normy czasu pracy, tygodniowa norma nie ma stałego (sztywnego) charakteru. W jednym tygodniu pracownik może pracować przez więcej niż 5 dni, pod warunkiem, że w innym tygodniu będzie pracował odpowiednio mniej. Najważniejsze, aby w okresie rozliczeniowym czas pracy nie przekroczył przeciętnie 5 dni / 40 godzin w tygodniu.
Tak więc, jeżeli pracownik w jednym tygodniu przepracował 6 dni (po 8 godzin) od poniedziałku do soboty, a w kolejnym tygodniu 4 dni (po 8 godzin) przeciętny czas pracy w tygodniu wyniesie 40 godzin.
Warto dodać, że ustalenie dnia wolnego w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy należy do pracodawcy. Najczęściej takim dniem jest sobota, ale równie dobrze może to być inny dzień, np. wtorek lub czwartek. Wyjątkiem jest niedziela, która jest dniem ustawowo wolnym od pracy i nie może być w tym przypadku brana pod uwagę.
Okres rozliczeniowy i rozkład czasu pracy
Co do zasady, okres rozliczeniowy, w ramach którego pracodawca dokonuje rozliczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, nie może przekraczać 4 miesięcy. W niektórych uzasadnionych sytuacjach możliwe jest przedłużenie tego okresu, nie więcej niż do 12 miesięcy.
Rozkład czasu pracy pracownika, czyli harmonogram, w którym widnieją dni i wymiar czasu pracy, może być sporządzony w formie pisemnej lub elektronicznej. Powinien on obejmować okres krótszy niż okres rozliczeniowy, jednak co najmniej 1 miesiąc.
Warto dodać, że rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które są dniami pracy. Przepisy umożliwiają stworzenie takiego harmonogramu, gdzie np. w poniedziałki, środy i piątki praca jest świadczona od 8 do 16, a we wtorki i czwartki od 10 do 18.
Dodatkowo, istnieje wariant, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy (np. zgodnie z rozkładem pracownicy zaczynają pracę między 8.00 a 8.30 i kończą ją między 16.00 a 16.30, tak by przepracować 8 godzin).
Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)
Źródło:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (art. 128, 129).
Państwowa Inspekcja Pracy – „Prawo pracy”.
Uwaga! Wszystkie treści i materiały zamieszczane na portalu zielonalinia.gov.pl,opracowywane przez grupę redakcyjną, mają charakter informacyjny. Redakcja portalu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były rzetelne i wiarygodne. Nie stanowią one wiążącej interpretacji przepisów prawnych.
Zobacz podobne artykuły:
Upał a praca. Co czytamy w przepisach? „Uff - jak gorąco!”. Wysokie temperatury w okresie letnim mogą być bardzo uciążliwe dla pracowników, zwłaszcza tych pracujących na zewnątrz. Dlatego przepisy prawa pracy (BHP) nakładają na pracodawców pewne obowiązki, które mają poprawić komfort pracy w czasie upałów. Jakie? O co powinni zadbać pracodawcy, gdy słupek rtęci przekracza dopuszczalne normy bezpieczeństwa i higieny pracy?
Termin wypłaty wynagrodzenia za pracę – w trakcie zatrudnienia i po zakończonej umowie Wynagrodzenie za pracę (w ramach stosunku pracy) jest świadczeniem podlegającym szczególnej ochronie. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownik nie może się go zrzec, a pracodawca jest zobowiązany do zatrudnienia za wynagrodzeniem. Kiedy powinna być wypłacana pensja? Co z terminem wypłaty, gdy kończy się umowa? Odpowiadamy.
Brak wynagrodzenia a rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia Czy niewypłacanie pracownikowi wynagrodzenia na czas może być powodem rozwiązania umowy przez pracownika bez wypowiedzenia? Na co zwrócić uwagę i jakie przepisy Kodeksu pracy mają w tym przypadku zastosowanie? Odpowiadamy.
Okres wypowiedzenia. Czy wlicza się do stażu pracy? Czy można go skrócić? Wypowiadając umowę o pracę na czas określony lub nieokreślony należy pamiętać, że po złożeniu wypowiedzenia obowiązuje jeszcze okres wypowiedzenia, który jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Czy wlicza się on do stażu pracy? Czy przepisy przewidują możliwość skrócenia okresu wypowiedzenia? Odpowiadamy.
Trzy inne niż wynagrodzenie świadczenia ze stosunku pracy Przepisy prawa pracy (w szczególnych sytuacjach) przyznają pracownikom prawo do innych niż wynagrodzenie świadczeń z tytułu nawiązania stosunku pracy. Mowa tu o odprawie emerytalnej lub rentowej, odprawie pośmiertnej oraz odprawie ekonomicznej z tytułu zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracowników. Co warto wiedzieć o tych świadczeniach? Odpowiadamy.
Pracownik na zwolnieniu lekarskim a informowanie pracodawcy Od wielu lat zwolnienia lekarskie wystawiane są elektronicznie i automatycznie trafiają do pracodawcy. Czy w takiej sytuacji pracownik powinien dodatkowo poinformować przełożonego o chorobie i nieobecności w pracy? Odpowiadamy.
Czym jest plan urlopów? Urlop wypoczynkowy jest prawem pracownika, a więc osoby świadczącej pracę na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę. Aby czas wolny wszystkich zatrudnionych nadmiernie nie zaburzał funkcjonowania zakładu pracy, potrzebny jest plan. Już pod koniec jednego lub na początku kolejnego roku określa się w nim kto i kiedy skorzysta z przysługującego mu urlopu. Co warto wiedzieć o planie urlopowym?
Uzupełniający urlop macierzyński, czyli uprawnienia pracowników, którzy są rodzicami wcześniaków W Kodeksie pracy pojawił się nowy przepis, który zacznie obowiązywać od 19 marca 2025 r. Dzięki niemu rodzice hospitalizowanych dzieci urodzonych przedwcześnie oraz hospitalizowanych noworodków będą mogli skorzystać z uzupełniającego urlopu macierzyńskiego. W jakim wymiarze? Jakie warunki należy spełnić? Odpowiadamy.
