Z psychologiem o radzeniu sobie ze stresem (cz.2) [WYWIAD] - Wywiady

Praca to szczególnie stresujące środowisko. Pieniądze, obowiązki, wyzwania, naciski, relacje międzyludzkie, poczucie niesprawiedliwości. Jak radzić sobie ze stresem w pracy?

Stres jest reakcją fizjologiczną organizmu na bodziec, która mobilizuje nas do działania. Pojawia się stan pobudzenia, krew zaczyna szybciej krążyć, oddech przyspiesza, co ma za zadanie pozwolić człowiekowi poradzić sobie z zagrożeniem. Jednak zachowania typu ucieczka lub walka, w które jesteśmy ewolucyjnie wyposażeni, i które pozwalały na przetrwanie, nie są adekwatne w realiach XXI wieku. Stresory jakich teraz doświadczamy często też są wynikiem naszego sposobu myślenia i interpretacji sytuacji i zdarzeń. Jest ich też znacznie więcej i często nie mamy możliwości lub sami nie pozwalamy sobie na odpoczynek, regenerację i obniżenie poziomu pobudzenia organizmu. Stres sam w sobie nie jest zły, jednak jego zbyt wysoki poziom oddziałujący przez długi czas może powodować problemy zarówno somatyczne, jak i emocjonalne, w konsekwencji doprowadzić też do wypalenia zawodowego.

To co najczęściej wskazywane jest jako źródło stresu w pracy to zbyt duże przeciążenie obowiązkami, brak poczucia kontroli nad tym co robimy, brak możliwości wyrażania siebie oraz konflikty i nieporozumienia pomiędzy współpracownikami. Należy pamiętać, że ludzie różnią się między sobą także pod względem poziomu reaktywności na stres, a więc to co dla jednej osoby jest trudne do zniesienia, dla drugiej jest przyjemnym wyzwaniem.

Ważne jest, żeby człowiek odpowiedział sobie na pytanie, co dla niego jest źródłem stresu w pracy i czy jest coś co może zrobić, żeby go zmniejszyć lub wyeliminować, np. poprzez usprawnienia w organizacji pracy. Istotne jest też skupienie na tych elementach, na które mamy wpływ i modyfikowanie ich w taki sposób, by poprawić nasze funkcjonowanie w pracy. Zastanówmy się też, czy presja jaką czujemy pochodzi z zewnątrz, czy raczej jej źródłem są nasze wewnętrzne przekonania, obawy, nadmierna krytyka, perfekcjonizm itp. 

Jeżeli doświadczamy stresu, czyli nadmiernego pobudzenia organizmu, istotne jest, żebyśmy dali sobie czas na odpoczynek i regenerację, aby nie kumulował się on w naszym organizmie. Pomocne są tu różnego rodzaju relaksacje oddechowe, medytacje, techniki uważności, które pozwalają obniżyć napięcie oraz eliminują uporczywe myślenie o doświadczonej sytuacji stresowej.

To co obniża reakcję stresową to także umiejętność proszenia o pomoc. Poczucie, że są wokół mnie ludzie, którzy mi pomogą i mam możliwość zwrócenia się do nich po wsparcie merytoryczne lub emocjonalne działa jak bufor przed nadmiernym stresem i wypaleniem zawodowym.

W ostatnim czasie dużo mówi się o wypaleniu zawodowym. Jak go uniknąć, nim będzie za późno?

Tu szczególnie ważna jest profilaktyka, która ukierunkowana jest głównie na rozwijanie umiejętności obniżania napięcia wywołanego przez stres i dbanie o odpoczynek, o czym wcześniej wspomniałam. Znajomość siebie i umiejętność odpowiedzenia na pytanie, co jest dla mnie źródłem stresu w pracy i w jaki sposób mogę go efektywnie obniżać jest kluczowa. W sytuacji, gdy źródłem stresu są nasze własne przekonania, oczekiwania lub niskie poczucie własnej wartości, warto skorzystać z pomocy psychologa. Pomocne mogą być także warsztaty z asertywności, komunikacji lub zarządzania czasem, jeżeli właśnie brak tych umiejętności sprawia, że czujemy się przytłoczeni pracą.

W Internecie można znaleźć wiele poradników, które „podpowiadają”, kiedy należy zmienić pracę. Czy Pani może wymienić kilka czynników, obserwacji, które powinny nas zaniepokoić i sprawić byśmy pomyśleli o zmianie zatrudnienia? 

O zmianie pracy warto pomyśleć w sytuacji, gdy środowisko pracy stoi w sprzeczności z naszymi wartościami i preferencjami, gdy mamy poczucie niedostosowania kultury organizacyjnej do naszych indywidualnych potrzeb i stylu pracy, np. osoba samodzielna i kreatywna nie odnajdzie się w środowisku pracy, w którym panuje duża biurokracja, kontrola i koncentracja na błędach. Wymaga to dobrej znajomości siebie i swoich preferencji. Zanim zaczniemy szukać nowej pracy, zastanówmy się co jest dla nas ważne, jaki styl pracy preferujemy, w jakim środowisku pracy będziemy mogli odkryć swój potencjał. Warto także pomyśleć o zmianie pracy, gdy nadmierny stres i poczucie przytłoczenia obowiązkami nie ustępują pomimo zastosowania różnych strategii, o których wspominałam wcześniej.

Gdzie pracownik, który czuje się osamotniony ze swoimi problemami może szukać pomocy? Jakich objawów nie należy lekceważyć i udać się do specjalisty?

Do specjalisty należy się udać, gdy od dłuższego czasu obserwujemy zmiany dotyczące nastroju, np. uporczywy smutek, brak energii, nadmierna irytacja lub złość okazywana wobec współpracowników i/lub rodziny. Często pacjent zaniepokojony różnymi objawami somatycznymi, takimi jak ból głowy, ból w klatce piersiowej czy bóle mięśni jest kierowany do psychologa przez lekarza rodzinnego lub innych specjalistów, którzy po wykonaniu serii badań nie znajdują źródła problemu. Inne trudności, z którymi pacjenci zgłaszają się do psychologa dotyczą zaburzeń snu, zaburzeń odżywiania, poczucie braku sensu lub subiektywne poczucie cierpienia. Ogólnie nie należy lekceważyć żadnych objawów, które budzą nasz niepokój. Podzielenie się swoimi emocjami ze specjalistą, doświadczenie poczucia akceptacji i zrozumienia działa uspokajająco i przynosi ulgę.

Z jakimi problemami najczęściej trafiają do Pani pracownicy i jak wygląda pomoc w ich rozwiązywaniu? (rozmowa, ćwiczenia, terapia)

Problemy związane z życiem zawodowym, jakie zgłaszają pacjenci najczęściej dotyczą obawy przed porażką lub popełnieniem błędu, przytłoczenie odpowiedzialnością i lęk, oraz powiązane z tym zaburzenia snu i nastroju. Moja praca z pacjentami opiera się na rozmowie, podczas której staramy się wspólnie zidentyfikować źródła lęku i napięcia, aby następnie spróbować znaleźć sposoby na poradzenie sobie z nimi. Często źródło napięć jest w samym pacjencie, jego przekonaniach, stawianiu sobie nierealnych wymagań lub niskim poczuciu własnej wartości. Po zidentyfikowaniu problemu, pacjent określa, na których aspektach będziemy koncentrować się w dalszej pracy.

Magdalena Kaźmierczak – absolwentka psychologii Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS w Warszawie. Udziela wsparcia psychologicznego osobom dorosłym. Posiada również wieloletnie doświadczenie w pracy w amerykańskiej korporacji, między innymi w obszarze HR.

Czytaj także: Z psychologiem o radzeniu sobie ze stresem (cz.1)

Rozmawiał Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)