Rodzaje wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę - Rynek pracy w prawie

Każdy ze sposobów rozwiązania umowy o pracę wiąże się innymi skutkami prawnymi i faktycznymi, zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika. Powód, dla którego pracodawca chce rozwiązać umowę z pracownikiem determinuje tryb rozwiązania umowy o pracę, który można zastosować.

Sposoby rozwiązania umowy

Zgodnie z Kodeksem pracy rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić na kilka sposobów:

• po upływie okresu, na jaki została zawarta umowa,
• poprzez wygaśnięcie stosunku pracy,
• za porozumieniem stron,
• przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia,
• przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Jeśli umowa o pracę zawarta na czas określony kończy się wraz z terminem, na jaki była podpisana, to pracownik odchodzi z pracy praktycznie z dnia na dzień. Nie obowiązuje go przy tym żaden okres wypowiedzenia. Wraz z upływem terminu umowy, kończy się stosunek pracy.

Sytuacja wygląda inaczej w przypadku wygaśnięcia stosunku pracy. Kodeks pracy w art. 63 i 66 wymienia następujące przypadki wygaśnięcia umowy o pracę:

• śmierć pracownika,
• śmierć pracodawcy,
• upływ 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania.

Wygaśnięcie umowy o pracę skutkuje, tak samo jak w przypadku rozwiązania umowy, ustaniem stosunku pracy.

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron może być dokonane zarówno z inicjatywy pracownika, jak i pracodawcy. Ten sposób rozwiązania umowy o pracę regulowany jest przez art. 30 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy. 

Na mocy porozumienia stron może być rozwiązana każda umowa o pracę za zgodą obu stron. W przypadku tej formy nie jest ważny powód zakończenia współpracy. Każda ze stron może zaproponować warunki rozwiązania umowy o pracę, a druga może, ale nie musi ich przyjąć.

Jeżeli z propozycją rozwiązania umowy występuje pracodawca, wówczas decyzję o wyrażeniu na nie zgody podejmuje pracownik. Potwierdzenie odbioru porozumienia nie jest równoznaczne z jego zawarciem.

Co ważne, w przypadku rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron nie ma ograniczeń w postaci obowiązującego okresu wypowiedzenia. Zakończenie umowy może nastąpić w dowolnym terminie zaproponowanym przez obie strony umowy. Umowę można wypowiedzieć nawet z terminem natychmiastowym zakończenia współpracy, jeśli taka będzie wola stron.

Wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia przewidzianego w Kodeksie pracy może złożyć zarówno pracownik, jak i pracodawca. Pracodawca w takim wypowiedzeniu ma obowiązek poinformowania pracownika o przysługującym mu prawie do odwołania się do sądu pracy, a w przypadku umowy na czas nieokreślony – podania powodu jej rozwiązania, np. likwidacja stanowiska, nieefektywność pracownika itd.

Okresy wypowiedzenia zależne są zarówno od okresu, na jaki umowa została zawarta, jak i od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy.

Pracodawca zgodnie z art. 36² Kodeksu pracy może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia – w okresie tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym bez zachowania okresu wypowiedzenia (zwolnienie dyscyplinarne) tylko w określonych przypadkach:

• ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
• popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
• zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku,
• przedłużającej się usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy po zakończeniu okresu ochronnego uzależnionego od stażu pracy.

W ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy pracodawca ma prawo do rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika. Termin ten biegnie od dnia, w którym pracodawca uzyskał wiadomość o czynie, który uzasadnia zwolnienie pracownika w trybie natychmiastowym.

Rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia powinno być dokonane na piśmie. W innym przypadku pracownik może skutecznie wnieść odwołanie do sądu pracy, ponieważ rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa pracy.

Rodzaje wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę oraz ich cechy obrazuje poniższa tabela:

Szczegółowych informacji z zakresu prawa pracy udziela Państwowa Inspekcja Pracy.

Katarzyna Sędziak (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

www.biznes.gov.pl