Nielegalne zatrudnienie lub nielegalna inna praca zarobkowa - Rynek pracy w prawie

Na wstępie warto odpowiedzieć na pytanie, co to jest zatrudnienie? I czym różni się od innej pracy zarobkowej. W ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czytamy, że zatrudnienie to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą.

Przez zatrudnienie rozumie się więc najczęściej pracę na podstawie umowy o pracę (stosunek pracy).

W tej samej ustawie czytamy, że inna praca zarobkowa to wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło lub umowy o pomocy przy zbiorach w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników albo wykonywanie pracy w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych.

Nielegalne zatrudnienie i nielegalna inna praca zarobkowa

W ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czytamy też o okolicznościach, które powodują, że zatrudnienie lub inna praca zarobkowa są nielegalne. I tak, gdy w ustawie jest mowa o nielegalnym zatrudnieniu lub nielegalnej innej pracy zarobkowej – oznacza to:

a) zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków,

b) niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego,

c) podjęcie przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy.

Czytaj także: Umowa o dzieło a umowa zlecenia – jakie są różnice?

Ad a) Umowę o pracę zawiera się na piśmie i dokument ten, zgodnie z Kodeksem pracy, określa strony umowy, adres siedziby pracodawcy, a w przypadku pracodawcy będącego osobą fizyczną nieposiadającego siedziby – adres zamieszkania, a także rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w tym dzień rozpoczęcia pracy.

Z powyższego wynika, że umowę o pracę można podpisać wcześniej, jeszcze przed rozpoczęciem pracy, i wskazać w niej dzień, w którym nastąpi nawiązanie stosunku pracy. W art. 26 Kodeksu pracy czytamy, że stosunek pracy nawiązuje się w dniu określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy.

Dlatego umowę o pracę należy podpisać najpóźniej w pierwszym dniu pracy, jeszcze przed jej rozpoczęciem. Państwowa Inspekcja Pracy przypomina:

„Pracodawco! Praca bez umowy jest nielegalna, pracownik nie posiada ochrony praw pracowniczych wynikających z prawa pracy, nie gromadzi składek na ubezpieczenia społeczne (renta, emerytura). Takie postępowanie to wykroczenie przeciwko prawom pracownika!”

Zasad dotyczących zawierania umów zlecenia należy szukać w Kodeksie cywilnym (art. 734 – 751).

Czytaj także: Osoba bezrobotna a podjęcie pracy lub działalności gospodarczej

Ad b) Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 36) każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

W tej samej ustawie czytamy, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. pracownikami.

Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych pracowników lub zleceniobiorców należy do płatnika składek, czyli pracodawcy lub zleceniodawcy. Zgłoszeń dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.

Ad 3) W ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czytamy o obowiązku, o którym często zapominają bezrobotni. Art. 74 tego dokumentu stanowi:

„Bezrobotny jest obowiązany zawiadomić w ciągu 7 dni powiatowy urząd pracy o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub o złożeniu wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz o zaistnieniu innych okoliczności powodujących utratę statusu bezrobotnego albo utratę prawa do zasiłku.”

Aby wszystko było zgodnie z przepisami i aby nie narażać się na nielegalną pracę, warto w ciągu 7 dni od podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub otwarcia działalności gospodarczej poinformować o tym fakcie urząd pracy, w którym jest się zarejestrowanym i wyrejestrować się z ewidencji osób bezrobotnych.

Szczegółowych informacji na temat legalnego zatrudnienia udziela Państwowa Inspekcja Pracy.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

Państwowa Inspekcja Pracy.

ZUS.