Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, czyli wcześniejsza emerytura dla nauczycieli - Rynek pracy w prawie

Do świadczenia kompensacyjnego ma prawo nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w placówkach oświatowych określonych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, który urodził się po 31 grudnia 1948 r. i spełnił łącznie następujące warunki:

• ukończył wiek uprawniający do świadczenia kompensacyjnego (o tym niżej),
• udowodnił okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 30 lat,
• udowodnił co najmniej 20 lat pracy w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć w wyżej wymienionych placówkach oświatowych,
• rozwiązał na swój wniosek stosunek pracy.

Czytaj także: Emerytura – kiedy złożyć wniosek?

W świetle ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nauczycielami są wychowawcy, pracownicy pedagogiczni i nauczyciele zatrudnieni m.in. w publicznych i niepublicznych szkołach, przedszkolach, placówkach kształcenia ustawicznego oraz młodzieżowych ośrodkach wychowawczych.

- W całym kraju na początku 2024 roku świadczenie kompensacyjne pobierało niemal 13 tysięcy osób, a jego przeciętna wysokość wyniosła ponad 3,5 tysiąca złotych - wyjaśnia Sebastian Szczurek, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa opolskiego. I dodaje, obecnie o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne można ubiegać się, gdy w chwili zakończenia pracy ma się skończony określony wiek (w 2024 r. to 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn). W latach 2025-2026 ten próg będzie wyższy tj. dla kobiet – 56 lat, dla mężczyzn – 61 lat. Innym elementem jest wykazanie na dzień rozwiązania stosunku pracy co najmniej 30 lat stażu, czyli okresów składkowych i nieskładkowych, w tym minimum 20 lat pracy nauczycielskiej „przy tablicy” w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Wszystkie te kryteria muszą być spełnione łącznie w chwili zakończenia pracy.

Wiek uprawniający do świadczenia

Aby uzyskać świadczenie kompensacyjne, należy osiągnąć odpowiedni wiek, który różni się, w zależności od roku, w którym przyszły świadczeniobiorca będzie się o nie ubiegał. I tak, w podziale na poszczególne lata, wiek uprawniający do świadczenia kompensacyjnego wynosi:

• 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2023–2024,
• 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn – w latach 2025–2026,
• 57 lat w przypadku kobiet i 62 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2027–2028,
• 58 lat w przypadku kobiet i 63 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2029–2030,
• 59 lat w przypadku kobiet i 64 lata w przypadku mężczyzn – w latach 2031–2032.

Kiedy i gdzie złożyć dokumenty?

Dokumenty dotyczące świadczenia kompensacyjnego składa się nie wcześniej niż na 30 dni przed spełnieniem warunków do przyznania świadczenia lub zamierzonym terminem przejścia na nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Na stronie internetowej ZUS czytamy:

„Jeżeli wniosek zostanie złożony wcześniej, organ rentowy wyda decyzję o odmowie prawa do świadczenia wskazując, które warunki nie zostały spełnione.

Jeżeli wniosek zostanie złożony w kolejnych miesiącach po spełnieniu warunków, prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego zostanie ustalone od miesiąca zgłoszenia wniosku.”

Czytaj także: Jakie składniki wynagrodzenia wliczają się do „trzynastki”?

Zgodnie z informacją ZUS, wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne (ENSK) można złożyć w każdej placówce ZUS, a rozpatrzy je ta jednostka, która jest właściwa ze względu na miejsce zamieszkania wnioskującego. Można też skorzystać z Platformy Usług Elektronicznych ZUS i wysłać wniosek w formie elektronicznej.

Inny sposób rozwiązania stosunku pracy

Prawo do świadczenia kompensacyjnego przysługuje również wówczas, gdy stosunek pracy rozwiązano z inicjatywy dyrektora szkoły.

Inny przypadek, w którym świadczenie może przysługiwać, dotyczy sytuacji, gdy szkoła zostanie zlikwidowana bądź nastąpią zmiany organizacyjne w postaci ograniczenia oddziałów, zmiany planu nauczania, który sprawi, że nauczyciel lub inna uprawniona osoba nie będzie mogła być zatrudniona w pełnym wymiarze zajęć.

Ponadto, gdy stosunek pracy wygaśnie i uprawniona osoba pozostaje w stanie nieczynnym: po sześciu miesiącach lub gdy odmówi podjęcia pracy, kiedy będzie można ją do niej przywrócić.

Utrata i zawieszenie świadczenia

Prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego traci się w dzień poprzedzający nabycie prawa do emerytury oraz z dniem poprzedzającym dzień, w którym osoba pobierająca świadczenie osiągnie powszechny wiek emerytalny.

ZUS (z wyjątkami) może zawiesić prawo do świadczenia kompensacyjnego, bez względu na wysokość przychodu, jeśli osoba pobierająca świadczenie podejmie pracę (nie tylko jako nauczyciel, wychowawca czy inny pracownik pedagogiczny) w placówkach oświatowych wymienionych w Karcie Nauczyciela.

Szczegółowych informacji na temat świadczenia kompensacyjnego udziela Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

ZUS – Oddział w Opolu.