Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych - co warto wiedzieć? - Rynek pracy w prawie

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚS) jest specjalnym funduszem tworzonym przez określonych pracodawców, którzy na specjalnym rachunku bankowym gromadzą środki na wsparcie socjalne, przeznaczone dla uprawnionych pracowników i innych osób.

Kto musi utworzyć ZFŚS?

Pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 50 pracowników oraz pracodawcy, którzy zatrudniają przynajmniej 20 pracowników i mniej niż 50, o ile z wnioskiem o utworzenia Funduszu wystąpi zakładowa organizacja związkowa - muszą utworzyć ZFŚS.

Liczbę zatrudnionych, w przeliczeniu na pełne etaty, określa się zawsze według stanu na 1 stycznia danego roku. Jeżeli w ciągu roku zmieni się ilość pracowników, nie ma to wpływu na obowiązek tworzenia Funduszu. 

Wyjątkiem od zasady (obowiązku tworzenia ZFŚS) jest okoliczność, w której w przedsiębiorstwie funkcjonuje układ zbiorowy pracy. Strony takiego układu mogą zdecydować o nietworzeniu Funduszu.

Pozostali przedsiębiorcy podejmują dobrowolnie decyzję o stworzeniu w zakładzie pracy ZFŚS. Mogą również, zamiast tworzyć Fundusz, wypłacać pracownikom np. świadczenia urlopowe.

Dla kogo środki z ZFŚS?

Prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych z ZFŚS mają:

• pracownicy i ich rodziny;
• emeryci i renciści (czyli byli pracownicy) i ich rodziny (jak czytamy na stronie PIP: „emeryci są uprawnieni do korzystania z należnych świadczeń Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, natomiast szczegółowych przepisów i regulacji należy szukać w regulaminie, który ustala pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową bądź z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowanie jej interesów”);
• inne osoby wskazane przez pracodawcę.

Czytaj także: Odprawa emerytalna i rentowa

Regulamin powinien określać, czy ktoś jeszcze będzie uprawniony do świadczeń, np. osoby współpracujące na podstawie umów cywilnoprawnych.

Przyznanie świadczeń i wysokość dopłat z ZFŚS zależy od sytuacji życiowej, rodzinnej lub sytuacji materialnej osoby uprawnionej. Pracodawca nie może wprowadzić do regulaminu dodatkowych kryteriów, które trzeba spełnić, żeby móc skorzystać z tych świadczeń, takich jak staż pracy w firmie czy wymiar etatu.

Na co środki z ZFŚS?

Z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych można finansować jedynie określone rodzaje działalności socjalnej. Należą do nich:

• wypoczynek, na przykład dofinansowanie do urlopu;
• działalność kulturalno-oświatowa;
• działalność sportowo-rekreacyjna;
• opieka nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach i w innej formie;
• pomoc materialno-rzeczowa lub finansowa, na przykład zakup paczek świątecznych dla dzieci, zapomoga z powodu zdarzeń losowych;
• zwrotna lub bezzwrotna pomoc na cele mieszkaniowe, na przykład pożyczka mieszkaniowa, pożyczka remontowa.

Czytaj także: Komu przysługuje odprawa pieniężna po zwolnieniu z pracy?

Szczegółowe zasady i warunki przyznawania świadczeń socjalnych określa wewnętrzny regulamin zakładowy. Pracodawca uzgadnia jego treść z zakładową organizacją związkową lub z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów, gdy w zakładzie nie ma takiej organizacji.

Świadczenia socjalne z ZFŚS a okres wypowiedzenia

Czy pracownik, który znajduje się w okresie wypowiedzenia może być pozbawiony świadczeń socjalnych z ZFŚS?

Przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych stanowią, że osoby uprawnione do korzystania z Funduszu to: pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści - byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał (w regulaminie) prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu. Ponadto, przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej. W związku z tym, pracownik do końca okresu wypowiedzenia ma prawo do skorzystania z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Pracodawca nie jest uprawniony do uzależnienia przyznawania świadczeń ZFŚS według innych kryteriów niż sytuacja życiowa, rodzinna i materialna osoby uprawnionej.

Jak czytamy w wyjaśnieniach Państwowej Inspekcji Pracy, odnoszących się do sytuacji, w której pracodawca pozbawił prawa do korzystania ze świadczeń socjalnych pracownika będącego w okresie wypowiedzenia:

„Sprzeczne z art. 8 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych jest postanowienie pracodawcy, które wyklucza z prawa do korzystania ze świadczeń socjalnych osoby zatrudnione podczas biegu okresu wypowiedzenia stosunku pracy, ponieważ sam fakt, że biegnie okres wypowiedzenia nie wpływa na sytuację życiową, rodzinną lub materialną osoby uprawnionej.”

Szczegółowych informacji w zakresie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych udziela Państwowa Inspekcja Pracy.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

Biznes.gov.pl.

Państwowa Inspekcja Pracy.