Projekt ustawy o zawodzie psychologa – co wiemy? - Rynek pracy w prawie

W naszym kraju obowiązuje obecnie ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o takiej samej nazwie. Jak jednak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy, nowy akt prawny ma na celu uregulowanie zawodu psychologa zgodnie z obecnymi standardami legislacyjnymi i w zgodzie z przepisami Unii Europejskiej.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – które jest autorem projektu – uzasadnia, że dotychczasowa ustawa nie funkcjonuje w praktyce, z uwagi na liczne wady prawne i legislacyjne. Założeniem projektu jest więc uporządkowanie zasad wykonywania zawodu psychologa. Przyjęte rozwiązania mają zapewnić bezpieczeństwo osób korzystających ze wsparcia psychologicznego.

Co zakłada projekt?

Art. 23 projektu ustawy stanowi, że wykonywanie zawodu psychologa polega na udzielaniu świadczeń psychologicznych. Za te przyjmuje się następujące działania:

1. diagnoza psychologiczna polegająca na rozpoznawaniu za pomocą metod psychologicznych, opartych na dowodach naukowych, właściwości funkcjonowania psychologicznego odbiorcy świadczeń psychologicznych oraz ich psychologicznych przyczyn i skutków;
2. opiniowanie psychologiczne polegające na opisie aktualnego funkcjonowania psychologicznego odbiorcy świadczeń psychologicznych, sporządzonym pisemnie na podstawie przeprowadzonego badania psychologicznego;
3. orzekanie psychologiczne na podstawie przepisów odrębnych polegające na formułowaniu pisemnej diagnozy psychologicznej o aktualnym funkcjonowaniu odbiorcy świadczeń psychologicznych;
4. udzielanie pomocy psychologicznej, polegającej na stosowaniu form oddziaływania psychologicznego ukierunkowanych na rozwój, podnoszenie jakości życia, profilaktykę, zachowanie i przywracanie zdrowia psychicznego, zapobieganie, zmniejszanie i usuwanie nieprawidłowości dotyczących zdrowia psychicznego odbiorcy świadczeń psychologicznych oraz wsparcie w sytuacji doświadczenia kryzysu, traumy lub stresu;
5. prowadzenie psychoterapii przez psychologa w przypadku nabycia przez niego uprawnień psychoterapeuty na podstawie odrębnych przepisów.

Czytaj także: O sygnalistach, czyli kim jest whistleblower?

Z kolei według art. 24, za wykonywanie zawodu psychologa uważa się także:

• prowadzenie przez psychologa badań naukowych i prac rozwojowych w zakresie psychologii;
• prowadzenie przez psychologa działalności dydaktycznej w zakresie psychologii;
• prowadzenie przez psychologa działalności w zakresie ustawicznego rozwoju zawodowego psychologów;
• kierowanie przez psychologa pracą zawodową osób wykonujących zawód psychologa;
• sprawowanie funkcji z wyboru w organach samorządu psychologów lub wykonywanie pracy na rzecz tego samorządu w zakresie realizacji jego zadań.

Rejestr

Projekt precyzyjnie określa też, kto będzie mógł udzielać świadczeń psychologicznych. Do wykonywania zawodu psychologa wymagane będzie uzyskanie wpisu do specjalnego rejestru. Aby było to możliwe, dana osoba będzie musiała spełnić następujące wymagania:

• ukończyć w Polsce studia psychologiczne pierwszego i drugiego stopnia lub jednolitych magisterskich i uzyskać na tym kierunku tytuł magistra lub
• posiadać dyplom wydany w państwie innym niż członkowskim Unii Europejskiej, który jest uznany za równoznaczny z dyplomem ukończenia studiów na kierunku psychologia w Polsce i który potwierdza formalne kwalifikacje psychologa, lub
• posiadać kwalifikacje do wykonywania zawodu psychologa nabyte w państwie członkowskim UE, uznane w Polsce zgodnie z przepisami ustawy z dn. 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. z 2023 r. poz. 334 oraz z 2025 r. poz. 619);
• korzystać w pełni z praw publicznych oraz posiadać pełną zdolność do czynności prawnych;
• swoim dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu psychologa (w szczególności nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego);
• wykazywać znajomość języka polskiego w stopniu niezbędnym do wykonywania zawodu psychologa.

Za spełnienie obowiązku wynikającego z wykazania znajomości języka polskiego uznaje się:

• złożenie oświadczenia o znajomości języka polskiego w stopniu niezbędnym do wykonywania zawodu psychologa – w przypadku osób będących obywatelami RP i osób będących obywatelami państw członkowskich UE;
• przedstawienie dokumentu potwierdzającego znajomość języka polskiego na poziomie co najmniej B2 w skali CEFR – w przypadku cudzoziemców niebędących obywatelami państwa członkowskiego UE.

Jednocześnie, w tym drugim przypadku obowiązek ten uważa się za spełniony, jeśli osoba ubiegająca się o przyznanie prawa wykonywania zawodu psychologa ukończyła studia w języku polskim lub uzyskała świadectwo dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego w języku polskim.

Czytaj także: Polski Akt o Dostępności – czym jest?

W rejestrze publicznie dostępne będą następujące dane: imię (imiona) i nazwisko psychologa, numer i data wpisu do rejestru, a także adnotacja: „wykonujący zawód” albo „niewykonujący zawodu”. Dzięki temu każdy będzie mógł sprawdzić, czy osoba nazywająca się psychologiem faktycznie ma do tego prawo. Zyskają na tym sami psycholodzy. Będą mieć pewność, że nie podszywają się pod nich osoby bez właściwych kwalifikacji. Posługiwanie się zaś tytułem psychologa przez osoby do tego nieuprawnione będzie karalne.

Sam rejestr, o którym mowa, prowadzony będzie przez regionalną radę psychologów w systemie informatycznym udostępnionym przez Krajową Radę Psychologów. Wpisu do rejestru będzie dokonywać rada właściwa ze względu na miejsce zamieszkania psychologa. W przypadku osób będących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, niemających zamieszkania w Polsce, wpisu do rejestru dokonywać będzie regionalna rada właściwa dla miasta stołecznego Warszawy.

Samorząd zawodowy psychologów

Projekt ustawy zakłada powstanie samorządu zawodowego psychologów, nad którym nadzór będzie sprawowało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Jego celem będzie reprezentowanie interesów środowiska i dbanie o prawidłowe wykonywanie zawodu psychologa. Samorząd będzie ustalał zasady etyki zawodowej, przestrzegając wysokich standardów pracy w zawodzie psychologa. Będzie on prowadził postępowania w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej psychologów. Oznacza to, że osoby pokrzywdzone lub źle potraktowane przez psychologa będą mogły zwrócić się o pomoc do samorządu.

Warto podkreślić, że psycholog zobowiązany będzie tajemnicą zawodową. Naruszenie jej, a także innych zasad etycznych lub inne nieprawidłowości związane z udzielaniem świadczeń psychologicznych mogą spowodować zajęcie się sprawą przez rzecznika dyscyplinarnego.

Przepisy karne

Jak wspomnieliśmy wcześniej, projekt przewiduje kary, między innymi dla osób, które będą podszywać się pod psychologów. Sankcje karne planowane w projekcie są następujące:

Art. 126. 1. Kto posługuje się tytułem zawodowym psychologa, nie posiadając prawa wykonywania zawodu psychologa, podlega karze grzywny.

2. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

Art. 127. 1. Kto udziela świadczeń psychologicznych, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 1–4, nie posiadając prawa wykonywania zawodu psychologa, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

2. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wprowadza w błąd co do posiadania takiego uprawnienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 128. Kto powierza wykonanie świadczeń psychologicznych, o których mowa w art. 23 ust. 2 pkt 1–4 osobie, która nie posiada prawa wykonywania zawodu psychologa, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

Podsumowanie

Skierowanie projektu do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz Komisji Zdrowia to dopiero początek legislacji w polskim parlamencie. Jednak, jak wynika z deklaracji Ministerstwa, zmiany są od dawna oczekiwane przez środowisko psychologów. Zainteresowani przebiegiem prac legislacyjnych nad tą ustawą mogą go śledzić pod tym adresem, natomiast sam projekt dostępny jest tu.

Adam Utko (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)