Urlop wypoczynkowy - Rynek pracy w prawie

Wymiar urlopu wynosi 20 lub 26 dni w zależności od stażu pracy. Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części, lecz co najmniej jedna jego część powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Jak obliczyć wymiar urlopu

Wymiar urlopu uzależniony jest od stażu pracy danego pracownika i wynosi:

• 20 dni – w przypadku stażu krótszego niż 10 lat,
• 26 dni – w przypadku co najmniej 10-letniego stażu.

Dodatkowo do stażu, od którego zależy wymiar urlopu, zalicza się inne okresy: nauki, zatrudnienia za granicą, służby wojskowej, pobierania świadczeń z urzędu pracy czy pracy w gospodarstwie rolnym.

W przypadku nauki w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, zalicza się okres nauki lub zatrudnienia, w zależności od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

Do stażu nie wlicza się umów-zleceń, okresu prowadzenia działalności gospodarczej oraz urlopu bezpłatnego.

Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego

Urlopu udziela się na wniosek pracownika w dni, które są dla niego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu.

Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy na pierwsze wolne będzie musiał poczekać miesiąc. Prawo do pierwszych dni urlopu przysługuje bowiem dopiero po przepracowaniu miesiąca. Zgodnie z przepisami, w roku kalendarzowym, w którym dana osoba podjęła pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru przysługującego po przepracowaniu roku, czyli 20 dni.

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem, który pracodawca ustala na początku roku, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy.

Urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany do końca roku kalendarzowego, w którym uzyskało się do niego prawo. Jeśli jest to niemożliwe, najpóźniej do końca III kwartału roku następnego.

Urlop na żądanie

Pracownikowi w ciągu roku przysługują 4 dni urlopu na żądanie. Nie jest to dodatkowy urlop, który zwiększa pulę dni urlopowych pracownika, a jest to urlop odliczany z przysługującego urlopu wypoczynkowego w ciągu roku. Pracodawca udzielając urlopu, musi ustalić, czy podwładny nabył już prawo do urlopu wypoczynkowego, czy nie. Jeśli pracuje ponad miesiąc, może skorzystać z jednego dnia urlopu na żądanie.

Świadczenie urlopowe

Jeśli pracodawca ma stworzony zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, pracownikowi przysługują tzw. wczasy pod gruszą. Zasady, na jakich można korzystać ze świadczeń urlopowych, są ujęte w firmowym regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Aby dostać zwrot kosztów wypoczynku, należy złożyć wniosek o dopłatę do „wczasów pod gruszą” w terminie przewidzianym przez regulamin oraz dołączyć oświadczenie o wysokości dochodów swoich i rodziny.

Wysokość dopłaty powinna zostać określona w regulaminie wynagradzania lub zarządzeniu pracodawcy. Świadczenie jest wypłacane przez pracodawcę raz w roku każdemu pracownikowi, który w danym roku kalendarzowym korzysta z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Świadczenie urlopowe pracodawca winien wypłacić najpóźniej w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu. Wielu jednak woli wypłacać pieniądze po zakończonym urlopie.

Odwołanie z urlopu wypoczynkowego

Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu, gdy jego obecności wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczęcia urlopu, zobowiązany jest jednak pokryć wówczas koszty poniesione przez pracownika, związane z odwołaniem. Koszty te powinny być udokumentowane przez odwołanego z urlopu. Pracodawca powinien również zwrócić pracownikowi koszty podróży powrotnej w wysokości udokumentowanej przez pracownika. Jeśli ten ostatni nie jest w stanie wykazać kosztów przejazdu, można przyjąć, że zwrotowi podlegają koszty podróży zgodnie z przepisami dotyczącymi rozliczania kosztów podróży służbowych.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop

W przypadku zakończenia współpracy z podwładnym, pracodawca ma obowiązek rozliczenia się z niewykorzystanego urlopu. Zgodnie z przepisami, pracownik w okresie wypowiedzenia zobowiązany jest wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli pracodawca udzieli mu go w tym okresie. Decyzja dotycząca wykorzystania przez pracownika urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia w dużej mierze należy wyłącznie do pracodawcy. Zgoda pracownika nie jest niezbędna. Pracodawca również wybiera dogodny mu termin urlopu pracownika. Ważne, aby urlop zakończył się przed końcem okresu wypowiedzenia, a jego wymiar nie może przekraczać wymiaru wynikającego z przepisów. Jeśli pracodawca nie zdecyduje się na wysłanie pracownika na urlop w trakcie wypowiedzenia, zobowiązany będzie wypłacić mu ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. 

Joanna Kuzub (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych