Spółdzielnia socjalna

Jest obecnie coraz popularniejszą formą zatrudnienia w Polsce. Wegańska restauracja, mały hotel czy przedsiębiorstwo remontowo-budowlane to przykłady realnych firm, działających w kraju, założonych w formie spółdzielni socjalnych.

Kto może założyć spółdzielnię socjalną?

Spółdzielnię socjalną mogą założyć osoby z pełną zdolnością do czynności prawnych i równocześnie zaliczające się do przynajmniej jednej z następujących kategorii:

osoby bezrobotne,
osoby, o których mowa w art. 2 pkt 1a i 1b Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym,
osoby niepełnosprawne,
osoby do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia, posiadające status osoby poszukującej pracy bez zatrudnienia,
poszukujący pracy niepozostający w zatrudnieniu lub niewykonujący innej racy zarobkowej opiekunom osoby niepełnosprawnej,
osoby poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu lub niewykonujące innej pracy zarobkowej,
osoby usamodzielniane, o których mowa w art. 140 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Warunki założenia spółdzielni socjalnej

Liczba założycieli spółdzielni socjalnej nie może być mniejsza niż trzy, jeżeli założycielami są osoby fizyczne, i dwa, jeżeli założycielami są osoby prawne. Spółdzielnia powołana do życia przez trzy osoby musi w ciągu 12 miesięcy przyjąć w poczet członków kolejne dwie osoby..

Działalność gospodarcza w formie przedsiębiorstwa społecznego to często jedyna szansa dla osób niepełnosprawnych czy wykluczonych społecznie na znalezienie wymarzonej pracy. Osoby, które chciałyby taką spółdzielnię założyć, powinny przede wszystkim zacząć od weryfikacji rynku pod kątem przydatności swojego pomysłu na biznes i zbadania grupy docelowej.

Źródła finansowania spółdzielni socjalnej

Osoby, które zdecydują się na założenie spółdzielni socjalnej, mogą liczyć na wsparcie ze strony budżetu państwa. Wsparcie przedsiębiorstw społecznych jest także wpisane w nową perspektywę finansową Unii Europejskiej.

Osoby zakładające spółdzielnię socjalną bardzo często znajdują się w trudnej sytuacji życiowej. W oparciu o ten aspekt działania przedsiębiorstwa socjalnego, na utworzenie spółdzielni socjalnej zostały zarezerwowane specjalne środki w budżecie państwa.

Dotacje z budżetu państwa

Osoby chcące założyć spółdzielnię socjalną mogą otrzymać jednorazowo środki z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej 6-krotności wysokości przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka założyciela spółdzielni socjalnej.

Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu może otrzymać środki na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości nie wyższej niż 15-krotność przeciętnego wynagrodzenia.

Działalność spółdzielni socjalnej może również zostać wsparta ze środków budżetu państwa lub środków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, w szczególności poprzez: dotacje, poręczenia, usługi lub doradztwo w zakresie finansowym, księgowym i ekonomicznym, prawnym i marketingowym, zrefundowanie kosztów lustracji (art. 15 Ustawy o spółdzielniach socjalnych).

Fundusze unijne

Wsparcie w zakresie wspomnianych wcześniej dotacji może być współfinansowane ze środków unijnych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

W perspektywie finansowej na lata 2014-2020 Unia Europejska dodatkowo zapowiedziała utworzenie systemu preferencyjnych pożyczek dla przedsiębiorców społecznych. Pożyczek udzielać mają certyfikowane instytucje finansowe w poszczególnych krajach. W Polsce pilotażowy program pożyczek dla spółdzielni socjalnych uruchomiony został w 2013 roku przez Towarzystwo Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych SA. Pożyczki w polskim pilotażu wynoszą do 100 tys. zł na okres 60 miesięcy przy oprocentowaniu 0,8 - 1,6 proc. w skali roku.
Przedsiębiorstwa społeczne oprócz celów biznesowych, realizują cele społeczne. Warto o tym pamiętać, albowiem to waśnie te drugie jak też to, że najsilniejszym ogniwem w przedsiębiorstwie społecznym jest człowiek, sprawia, że warto wspierać działanie spółdzielni socjalnych.

Jak założyć spółdzielnię socjalną?

Osoby, które chcą założyć spółdzielnię socjalną, powinny zacząć od znalezienia pomysłu na działalność. Najlepszą metodą jest wywiad. Należy sprawdzić, na jakie usługi jest największe zapotrzebowanie na terenie działania spółdzielni.
Najważniejsze, aby znaleźć taką niszę, która zapewni zbyt produktów lub świadczenie usług. Pod uwagę należy również wziąć umiejętności, które posiadają przyszli członkowie spółdzielni.

Krok I – statut

Po omówieniu pomysłu na działalność i zebraniu wymaganej liczby osób należy stworzyć status, czyli dokument określający cele i zasady funkcjonowania tworzonej spółdzielni.

Status spółdzielni socjalnej powinien zawierać takie elementy, jak:

nazwa spółdzielni koniecznie zawierająca określenie „spółdzielnia socjalna”;
przedmiot działalności – działania wykonywane w ramach działalności gospodarczej (zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności - PKD) oraz informacja, że spółdzielnia działa na rzecz reintegracji społecznej i zawodowej;
siedziba – wystarczy podać miejscowość, w której będzie mieściła się siedziba;
teren działania – obszar, w obrębie którego spółdzielcy mają zamiar sprzedawać towary czy usługi, np. gmina czy też cały kraj;
czas trwania, jeśli spółdzielnia założona została na czas określony;
prawa, obowiązki oraz zasady przyjmowania, odwoływania, wykreślania czy wykluczania członków spółdzielni socjalnej;
zasady wyboru odwoływania oraz kompetencje władz spółdzielni socjalnej;
zasady wprowadzania zmian w statucie – decyzje o zmianie podejmuje walne zgromadzenie członków;
sposób podziału, połączenia się, a także likwidacji spółdzielni socjalnej;
zasady podziału nadwyżki bilansowej oraz pokrycia strat, wysokość wpisowego, wysokość i liczba udziałów, które członek zobowiązany jest zadeklarować, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki niewniesienia udziału w terminie;
możliwość wnoszenia wkładu – określa tryb i sposób wnoszenia wkładów, zasady, wyceny.

Krok II - zebranie założycielskie

Po określeniu statusu należy zorganizować zebranie założycielskie. W tym celu trzeba ustalić datę i godzinę spotkania, dogodną dla wszystkich przyszłych członków. Głównym zadaniem zebrania założycielskiego jest: powołanie spółdzielni socjalnej, wybór jej zarządu oraz przyjęcie statutu. Spotkanie prowadzi przewodniczący według określonego wcześniej porządku obrad, a sekretarz zobowiązany jest sporządzać z niego pisemne sprawozdanie, które zawiera zapis tego, co się na zebraniu wydarzyło – streszczenie dyskusji, wniosków, informacji o podjętych uchwałach, sposób głosowania, liczbę oddanych głosów za lub przeciw. Pod sporządzonym protokołem powinien podpisać się przewodniczący i sekretarz.
Dokumenty, które powstają w trakcie spotkania założycielskiego najlepiej przygotować w dwóch wersjach.

Jeden komplet należy złożyć w sądzie, a drugi warto przechowywać. Dokumenty będą potrzebne przy składaniu wniosku o rejestrację, tj.:

lista członków założycieli z oryginalnymi podpisami wszystkich osób (lista powinna zawierać: imię i nazwisko osoby, adres zameldowania bądź zamieszkania, PESEL lub NIP, własnoręczny podpis);
protokół z zebrania założycielskiego podpisany przez przewodniczącego i sekretarza zebrania;
niezbędne uchwały podjęte na zebraniu założycielskim:
- uchwała o powołaniu spółdzielni socjalnej,
- uchwała o podjęciu statutu,
- uchwała o wyborze władz – zarządu, i jeśli była wybierana, to również rady nadzorczej;
jednolity tekst statutu podpisany przez wszystkich członków;
zaświadczenia potwierdzające, że każda z osób zakładających spółdzielnię socjalną ma do tego uprawnienia, czyli należy do jednej z grup, spośród których mogą się rekrutować członkowie- założyciele.
Od zakończenia spotkania założycielskiego zarząd ma 7 dni na zarejestrowanie spółdzielni.

Krok III – rejestracja spółdzielni

Spółdzielnię socjalną rejestruje się we właściwym ze względu na siedzibę spółdzielni oddziale Krajowego Rejestru Sądowego w rejestrze przedsiębiorców.

Wniosek o rejestrację spółdzielni składa się na specjalnych formularzach wraz z załącznikami i niezbędnymi dokumentami, które dostępne są w siedzibie KRS, a także na stronie internetowej Ministra Sprawiedliwości.

Dokumenty muszą być podpisane przez wszystkich członków zarządu spółdzielni socjalnej.

Formularze niezbędne do zarejestrowania spółdzielni socjalnej, to:

KRS – W5 podstawowy formularz potrzebny do rejestracji powołanej spółdzielni socjalnej;
KRS – WK (załącznik do formularza KRS – W5), niezbędny do zgłoszenia organów podmiotu (zarządu oraz rady nadzorczej);
KRS – WM (załącznik do formularza KRS – W5), służy do zgłoszenia zakresu działalności gospodarczej.

Dokumenty dołączane do formularzy:

protokół z zebrania założycielskiego podpisany przez przewodniczącego i sekretarza zebrania;
lista członków założycieli z oryginalnymi podpisami;
uchwały podjęte przez członków założycieli;
statut;
zaświadczenia potwierdzające, że założyciele należą do grupy uprawnionych do założenia spółdzielni socjalnej, które w zależności od statusu tych osób wydają określone instytucje.

W przypadku osób bezrobotnych zaświadczenie wydaje właściwy powiatowy urząd pracy. Osoby bezdomne, zwalniane z zakładów karnych, niepełnosprawni i uchodźcy zaświadczenie uzyskają w ośrodku pomocy społecznej, osoby uzależnione od alkoholu w Zakładzie Lecznictwa Odwykowego, a uzależnione od narkotyków, chore psychicznie w Zakładzie Opieki Zdrowotnej;

uwierzytelnione notarialnie lub przed pracownikiem sądu podpisy wszystkich członków zarządu.

Założyciele spółdzielni zwolnieni są z opłat rejestracyjnych za wpis spółdzielni do Krajowego Rejestru Sądowego oraz za dokonanie zmian we wpisie.

Sąd rejestrowy ma 14 dni, liczone od daty jego złożenia, na rozpatrzenie wniosku.

Krok IV – powiadomienie innych instytucji o założeniu spółdzielni

Spółdzielnie socjalne są osobami prawnymi działającymi jako przedsiębiorcy w związku z czym zobowiązane są wystąpić do Głównego Urzędu Statystycznego o nadanie numeru REGON oraz do Urzędu Skarbowego o nadanie numeru NIP. Spółdzielnia powinna również wyrobić pieczątkę firmową, zawierającą nazwę spółdzielni, adres siedziby oraz numery NIP i REGON, jak również założyć konto w banku.
Każda osoba prawna prowadząca działalność gospodarczą powinna określić, czy chce być płatnikiem podatku VAT, czy też nie. Jeśli spółdzielnia socjalna zdecyduje się na rozliczanie podatku VAT, zgłasza tę informację, składając w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na siedzibę formularz VAT-R, czyli zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług.

Opracowanie: Zespół redakcyjny Zielonej Linii