Udzielanie urlopu wypoczynkowego - Rynek pracy w prawie

Przepisów dotyczących zasad przyznawania urlopu wypoczynkowego należy szukać w Kodeksie pracy, przede wszystkim w art. 154². W pierwszym paragrafie tego artykułu czytamy: urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.

Oznacza to, że jeżeli pracownik wykonuje pracę od poniedziałku do piątku, to urlop także będzie przysługiwał w tych dniach. Dni wolne – weekendy, święta – nie wliczają się do urlopu. W takiej sytuacji, gdy pracownik weźmie 10 dni urlopu, zaczynając od poniedziałku, i w tym czasie nie wypadnie żadne święto w dniach pracujących, nie będzie go w pracy 16 dni (3 weekendy (6 dni) i 10 dni roboczych).

W kolejnych paragrafach art. 154² czytamy m.in., że przy udzielaniu urlopu jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, a zasadę tę stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.

Oznacza to, że za każdy dzień urlopu należy odjąć z puli urlopowej pracownika tyle godzin, ile pracownik przepracowałby zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, gdyby nie korzystał z urlopu.

W związku z tym, jeżeli pracownik jest zatrudniony na pół etatu, a wymiar jego urlopu wynosi 13 dni, czyli 104 godziny (13 dni x 8 godzin), to gdyby chciał pójść na tygodniowy urlop, pracodawca powinien odjąć z jego puli urlopowej 20 godzin (5 dni x 4 godziny). Zakładając, że pracownik świadczy pracę przez 5 dni w tygodniu po 4 godziny na dobę.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w systemie równoważnego czasu pracy i w tygodniu, w którym chce pójść na urlop ma rozpisaną pracę tak, że w poniedziałek i środę pracuje po 12 godz., we wtorek ma dzień wolny, a w czwartek i piątek pracuje po 8 godz., to urlopu należy udzielić tylko na dni pracy. Tak więc z puli urlopowej odejmuje się 40 godzin (12 pon. + 12 śr. + 8 czw. + 8 pt.).

Nieco inaczej wygląda sytuacja pracowników z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności. W ich przypadku dobowa norma czasu pracy wynosi 7 godzin. Tak więc, jeżeli pracownik jest zatrudniony na pół etatu i pracuje 5 dni w tygodniu po 3,5 godz., a jego wymiar urlopu wynosi 13 dni (91 godz., 13 dni x 7 godz.) i chciałby skorzystać z dwóch dni urlopu należy odjąć z jego puli urlopowej 7 godz. (2 dni x 3,5 godz.). 

Dni urlopu a dni nieobecności

W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy może się zdarzyć tak, że liczba dni nieobecności w pracy będzie wyższa niż liczba dni przysługującego urlopu. Dobrze ilustruje to ten przykład:

Pracownik jest zatrudniony na jedną czwartą etatu i pracuje 5 dni w tygodniu po 2 godziny. Ze względu na staż pracy jest uprawniony do 20 dni urlopu, czyli w jego przypadku jedna czwarta z 20 dni to 5 dni, co stanowi 40 godzin urlopu (5 dni x 8 godz.). Urlopu należy udzielać w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w dniu, w którym pracownik korzysta z urlopu. W opisanym przypadku, za każdy dzień urlopu należy odjąć z puli urlopowej pracownika 2 godziny. Wykorzystanie całego przysługującego pracownikowi urlopu będzie oznaczać nieobecność w pracy przez 20 dni (40 godzin: 2 godziny dziennie), a nie 5 (liczba dni przysługującego urlopu).

Urlop w wymiarze godzinowym

W § 4 art. 154² czytamy: udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.

Z powyższego przepisu wynika, że jeżeli pracownikowi zostały do wykorzystania 4 godz. urlopu, a w dniu, w którym chciałby z niego skorzystać ma zaplanowaną pracę na 8 godzin, wówczas pracodawca może udzielić urlopu na część dnia, czyli 4 godz. W takiej sytuacji pracownik może przyjść do pracy 4 godz. później lub wyjść 4 godz. wcześniej.    

Dodatkowy urlop osoby niepełnosprawnej

Pracownikowi, który posiada orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Są to dodatkowe dni, oprócz tych przewidzianych w Kodeksie pracy. Prawo do pierwszego takiego urlopu osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego ze stopni niepełnosprawności uprawniających do tego (dodatkowego) świadczenia.

Dodatkowy urlop nie przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów.

W przypadku gdy pracownik posiada orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności i pracuje na część etatu wymiar urlopu dodatkowego ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. I tak np. pracownikowi niepełnosprawnemu zatrudnionemu na pół etatu przysługuje 5 dni urlopu dodatkowego. 

Informacji na temat przyznawania urlopu wypoczynkowego udziela Państwowa Inspekcja Pracy.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy „Prawo pracy”.