Urlop macierzyński – wymiar i zasady udzielania - Rynek pracy w prawie

Urlop macierzyński wynika ze stosunku pracy. Przysługuje więc osobom zatrudnionym na podstawie np. umowy o pracę. Pracownikom, którzy świadczą pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenia, umowy o dzieło) urlop macierzyński, co do zasady, nie przysługuje. O świadczeniu, potocznie nazywanym zasiłkiem macierzyńskim, dla zleceniobiorcy można przeczytać TU

Przepisów dotyczących przyznawania urlopu macierzyńskiego należy szukać w Kodeksie pracy. Art. 180. § 1. tego dokumentu stanowi:

„Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
• 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
• 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
• 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.”

Poród a urlop macierzyński

Najczęściej urlop macierzyński zaczyna się w dniu urodzenia dziecka. Dzień porodu jest więc pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego. Podstawą jego udzielenia jest zaświadczenie o urodzeniu dziecka.

Przepisy zawarte w Kodeksie pracy (art. 180. § 2.) umożliwiają pracownicy skorzystanie z części urlopu macierzyńskiego jeszcze przed porodem – nie więcej jednak niż 6 tygodni przed planowaną datą porodu. W tym przypadku podstawą udzielenia urlopu jest zaświadczenie wystawione przez lekarza, wskazujące przewidywaną datę porodu. Po porodzie pracownicy będzie przysługiwać część urlopu niewykorzystana przed porodem.    

Rezygnacja z części urlopu

Po porodzie matka musi obowiązkowo wykorzystać 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Może zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i powrócić do pracy, pod warunkiem, że jego pozostałą część wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko albo przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Skrócenie urlopu macierzyńskiego następuje na pisemny wniosek pracownicy. Powinna ona go złożyć najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. We wniosku pracownica powinna wskazać datę powrotu do pracy i dołączyć do niego kopię wniosku pracownika-ojca wychowującego dziecko o udzielenie pozostałej części urlopu macierzyńskiego albo kopię oświadczenia ubezpieczonego – ojca dziecka o przerwaniu działalności zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego.

Ochrona pracowników

Pracownicy, którzy korzystają z urlopu macierzyńskiego są objęci szczególną ochroną. W czasie takiego urlopu pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy. Dodatkowo, zakładowa organizacja związkowa musi wyrazić zgodę na rozwiązanie umowy. Zasada ta nie dotyczy pracownicy w okresie próbnym nieprzekraczającym miesiąca.

Ponadto, w przypadku umowy o pracę zawartej na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, umowa taka ulega przedłużeniu do dnia porodu. Nie dotyczy to jednak umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Czytaj także: Świadczenie aktywizacyjne

Ważne! Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem podczas urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach (świadczenie w wysokości zasiłku macierzyńskiego). Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracodawca dopuszcza pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Zasiłek macierzyński

Za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

W przypadku, gdy pracownica złoży nie później niż w przeciągu 21 dni po porodzie pisemny wniosek o udzielenie po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego, zasiłek macierzyński za cały okres obu urlopów przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru.

Zasiłek macierzyński a zasiłek dla bezrobotnych

Niezależnie od tego czy zasiłek macierzyński był wypłacany w trakcie trwania umowy o pracę, czy po jej ustaniu, okres pobierania zasiłku macierzyńskiego będzie wliczany do 365 dni uprawniających do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych, jeżeli podstawę wymiaru składek w tym okresie stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jeśli więc kobieta przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego zarabiała co najmniej minimalną krajową, okres ten wlicza się do 365 dni. Warto przy tym zaznaczyć, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego składka na Fundusz Pracy nie jest odprowadzana, ale nie będzie to miało wpływu na prawo do zasiłku.

Czytaj także: Zasiłek dla bezrobotnych po urlopach związanych z rodzicielstwem

Rejestracja w urzędzie pracy będzie możliwa po ustaniu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Do rejestracji należy przedstawić zaświadczenie z ZUSu o okresie pobierania świadczenia z podstawą wymiaru jego naliczania.

Szczegółowych informacji na temat urlopu macierzyńskiego udzielają Państwowa Inspekcja Pracy i ZUS.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Państwowa Inspekcja Pracy „Prawo pracy”.