Zatrudnienie cudzoziemca – podstawowe informacje - Rynek pracy w prawie

Podstawową zasadą obowiązującą polskich pracodawców, którzy chcą zatrudnić cudzoziemca jest: legalna praca = legalny pobyt + zezwolenie na pracę. O ile istnieje spora grupa cudzoziemców zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, a co za tym idzie - innego dokumentu legalizującego zatrudnienie, czyli oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi oraz powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy, o tyle legalny pobyt musi mieć zapewniony każdy cudzoziemiec, który zamierza podjąć pracę w RP.

Najprościej sytuacja wygląda, gdy polski pracodawca chce zatrudnić cudzoziemca z jednego z krajów UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii. W tym przypadku nie są wymagane żadne dodatkowe formalności (obywatele wyżej wymienionych państw traktowani są na polskim rynku pracy jak Polacy). Cudzoziemiec zobowiązany jest jedynie do zgłoszenia (w urzędzie wojewódzkim) pobytu na terytorium Polski, jeśli ten pobyt przekracza 3 miesiące.

Sytuacja komplikuje się w przypadku zatrudnienia cudzoziemców z krajów trzecich.

Legalny pobyt cudzoziemców z krajów trzecich

Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest sprawdzenie legalnego pobytu cudzoziemca. Przepis, który określa, że pracodawca jest obowiązany żądać od cudzoziemca dokumentu, potwierdzającego jego legalny pobyt zawarty jest w ustawie o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W artykule 2 tego dokumentu czytamy:

„Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany żądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.”

Pracodawcy powinni również wiedzieć, że kopię takiego dokumentu należy przechowywać przez cały okres pracy cudzoziemca. Stanowi o tym artykuł 3 ww. ustawy:

„Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany do przechowywania przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca kopii dokumentu, o którym mowa w art. 2.”

Ponadto, jeżeli ważność dokumentu się skończy, a cudzoziemiec nie uzyska kolejnego tytułu do pobytu, zatrudnienie w tym okresie (po zakończeniu ważności dokumentu pobytowego) również będzie nielegalne. Należy więc tego pilnować nie tylko w momencie zatrudniania cudzoziemca, ale i później.

Czytaj także: Nielegalne powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi

Jakie dokumenty uprawniają do pobytu w RP? Jeżeli chodzi o pobyt długoterminowy, są to: wiza krajowa typu D oraz zezwolenie na pobyt m.in. czasowy / stały / rezydenta długoterminowego UE / ze względów humanitarnych.

Pobyt krótkoterminowy zapewniają przede wszystkim paszport lub paszport biometryczny - w przypadku państw, których obywatele są zwolnieni z obowiązku posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich na pobyt nie dłuższy niż 90 dni w okresie 180 dni. O tym, które to państwa można przeczytać tu: Ruch bezwizowy – których krajów dotyczy?

Ponadto cudzoziemiec może przebywać w Polsce w ramach pobytu krótkoterminowego (90 dni w ciągu 180 dni), jeżeli posiada wizę Schengen typu C wydaną przez polski organ, wizę Schengen typu C wydaną przez inne państwo obszaru Schengen, dokument pobytowy wydany przez inne państwo obszaru Schengen (np. kartę pobytu wydaną w innym kraju strefy Schengen).

Pisząc o dokumentach legalizujących pobyt, warto również wspomnieć o pieczątce (odcisku stempla), którą cudzoziemiec otrzymuje w paszporcie po złożeniu (bez braków formalnych lub po uzupełnieniu braków formalnych w terminie) wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy, pobyt stały lub pobyt rezydenta długoterminowego UE. Pieczątka taka legalizuje pobyt cudzoziemca od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy stanie się ostateczna.  

Ustalenie, jaki tytuł legalizujący pobyt w Polsce ma cudzoziemiec jest więc pierwszą i podstawową sprawą, od której powinien zacząć pracodawca, planujący zatrudnić obcokrajowca. 

Dokumenty legalizujące pracę cudzoziemca w RP

Dopiero cudzoziemiec, który ma legalny pobyt w Polsce może być legalnie zatrudniony w RP. I dopiero po ustaleniu legalnego pobytu można zacząć sprawdzać, czy cudzoziemiec, aby mógł pracować w naszym kraju potrzebuje zezwolenia na pracę, zezwolenia na pracę sezonową, oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (jeżeli jest obywatelem Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Ukrainy), powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy (jeżeli jest obywatelem Ukrainy lub osobą uprawnioną na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa).

Polski pracodawca, który chce zatrudnić cudzoziemca przebywającego w swoim kraju i dopiero planującego przyjazd do pracy do Polski, powinien uzyskać dla niego zezwolenie na pracę / zezwolenie na pracę sezonową (zaświadczenie o wpisie wniosku do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej) lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Na podstawie jednego z tych dokumentów cudzoziemiec może starać się o wizę. Po jej uzyskaniu (oprócz wizy w celu turystycznym (01) i w celu korzystania z ochrony czasowej (20)) może przyjechać do Polski i pracować.

Jeżeli cudzoziemiec po zakończeniu ważności wizy będzie chciał nadal pracować w Polsce i nie będzie chciał wyjeżdżać do swojego kraju po kolejną wizę, może w urzędzie wojewódzkim (właściwym dla miejsca swojego pobytu) złożyć wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy w związku z pracą (tzw. zezwolenie jednolite).

Czytaj także: Zatrudnianie cudzoziemców a odcisk stempla w paszporcie

Warto również sprawdzić, czy cudzoziemiec, który przebywa w Polsce legalnie nie jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, np. ze względu na to, że jest absolwentem polskiej szkoły ponadpodstawowej lub studiów stacjonarnych na polskiej uczelni. Jeżeli jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, można go zatrudnić tak jak obywatela polskiego. Jedyna różnica, to przedstawienie cudzoziemcowi tłumaczenia umowy na język dla niego zrozumiały (zasada ta obowiązuje przy zatrudnianiu wszystkich cudzoziemców).

Zatrudnianie obywateli Ukrainy

Konflikt zbrojny na terytorium Ukrainy i związany z nim masowy napływ obywateli tego kraju do Polski sprawił, że wprowadzono przepisy znacznie ułatwiające zatrudnienie obywateli Ukrainy w RP. Nie znaczy to, że mogą oni być zatrudnieni bez spełnienia jakichkolwiek warunków. Mówi o tym Przemysław Worek z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie:

„Wśród niektórych pracodawców pokutuje przekonanie, że obywatele Ukrainy mogą wykonywać pracę w Polsce bez konieczności dokonywania jakichkolwiek czynności formalnych, a więc bez konieczności wysyłania powiadomienia do PUP, ponieważ na przykład mają Pesel i są uchodźcami.”

W przypadku obywateli Ukrainy, podobnie jak i innych cudzoziemców z krajów trzecich, konieczne jest sprawdzenie ich tytułu pobytowego i potem – jeżeli jest taka konieczność – wysłania powiadomienia do urzędu pracy w ciągu 14 dni od zatrudnienia.

Obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 23 lutego 2022 r. i deklarują chęć pozostania w Polsce są objęci ochroną czasową i ich pobyt jest uznany za legalny do 4 marca 2024 r. Również ważność dokumentów pobytowych obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski przed 24 lutego 2022 r. wydłuża się do 4 marca 2024 r. Także termin do opuszczenia RP oraz termin dobrowolnego powrotu obywateli Ukrainy zostały wydłużone do tej samej daty. Nie oznacza to jednak, że pracodawca nie ma obowiązku ustalenia legalnego pobytu obywatela Ukrainy. Ponadto, o czym wspominał Przemysław Worek, zatrudnienie obywatela Ukrainy, który nie jest na podstawie polskich przepisów zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, wymaga wysłania powiadomienia do urzędu pracy w ciągu 14 dni od zatrudnienia. Wysłanie powiadomienia nie wymaga uiszczenia żadnej opłaty. Dokonuje się tego przez system praca.gov.pl.

Szczegółowych informacji w kwestiach związanych z zatrudnianiem cudzoziemców udzielają konsultanci Zielonej Linii pod numerem telefonu 19524.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.