Zaległy urlop oraz ekwiwalent pieniężny - Rynek pracy w prawie

Przepisy zawarte w Kodeksie pracy stanowią, że w zależności od stażu pracy pracownikowi przysługuje 20 (jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat) lub 26 (jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat) dni urlopu wypoczynkowego. Pracodawca powinien go udzielić, na wniosek pracownika, w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Może się jednak zdarzyć tak, że pracownik nie wykorzysta całej puli przysługujących mu wolnych dni. Wówczas, niewykorzystany urlop staje się urlopem zaległym, który pracownik powinien wykorzystać do 30 września kolejnego roku kalendarzowego. Termin ten zostaje zachowany, jeżeli pracownik rozpocznie urlop najpóźniej 30 września.

Co ważne, w jednym z wyroków Sądu Najwyższego (z dnia 24 stycznia 2006 r. (I PK 124/05)) czytamy, że pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody.  

W uzasadnieniu sąd podkreślił, że prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym rozmiarze i terminie określonym według ustalonych zasad, a z drugiej strony pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy.

Roszczenie pracownika

Sytuacja, w której pracodawca nie udzieli pracownikowi zaległego urlopu do 30 września kolejnego roku kalendarzowego, chociaż jest naruszeniem przepisów, nie pozbawia pracownika prawa do tego urlopu. Roszczenie pracownika o udzielenie zaległego urlopu przedawnia się dopiero z upływem 3 lat od dnia, w którym stało się wymagalne.

Czytaj także: Udzielanie urlopu wypoczynkowego

Bieg trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia o udzielenie urlopu wypoczynkowego następuje z końcem roku kalendarzowego, za który urlop przysługuje. Wyjątkiem jest sytuacja, w której urlop został przesunięty na następny rok z przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy. Wówczas termin ten liczy się od 30 września następnego roku. Tak więc prawo do urlopu za 2021 r. przedawni się z dniem 31 grudnia 2024 r., a jeżeli wykorzystanie urlopu zostanie przesunięte na następny rok, urlop przedawni się najpóźniej z dniem 30 września 2025 r.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop

Pracownikowi, który w okresie zatrudnienia nie wykorzysta w całości lub w części przysługującego mu urlopu należy się ekwiwalent pieniężny. Jest on wypłacany przez pracodawcę w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy.

Prawo do ekwiwalentu przysługuje pracownikowi od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, niezależnie od tego w jakim trybie doszło do rozwiązania umowy o pracę oraz jakie przyczyny spowodowały wygaśnięcie stosunku pracy.

W sytuacji gdy pracownik i pracodawca ustalą, że pracownik wykorzysta należny mu urlop w trakcie pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą, bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą, pracodawca nie musi wypłacać ekwiwalentu.

Chodzi tu o sytuację, gdy np. pracownik był zatrudniony na czas określony przez 3 miesiące i później zawarł – od razu – kolejną umowę na czas nieokreślony. Wówczas pracodawca i pracownik mogą porozumieć się co do tego, że pracownik wykorzysta urlop, do którego nabył prawo w czasie zatrudnienia na czas określony, w dalszym okresie trwania stosunku pracy.

Szczegółowych informacji na temat urlopów i ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop udziela Państwowa Inspekcja Pracy.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy „Prawo pracy”.