Back

Krew jest bezcennym darem [WYWIAD]

„Pomimo trwających intensywnych badań nad wytworzeniem syntetycznej krwi z embrionalnych komórek macierzystych oraz ogromnego postępu technologicznego, dotychczas naukowcy nie opracowali metody pozwalającej na wyprodukowanie krwi w warunkach laboratoryjnych” – mówi dr n. med. i n. o zdr. inż. Małgorzata Lorek, dyrektor Narodowego Centrum Krwi. Panią dyrektor zapytaliśmy m.in. o to, kto może być dawcą krwi, czy oddawanie krwi jest bezpieczne, które grupy krwi są najbardziej pożądane i jak przygotować się do wizyty w centrum krwiodawstwa w celu oddania krwi.

Dlaczego tak ważne jest oddawanie krwi?

Krew jest bezcennym darem, który ofiarowany jest przez Honorowego Dawcę Krwi. Pomimo trwających intensywnych badań nad wytworzeniem syntetycznej krwi z embrionalnych komórek macierzystych oraz ogromnego postępu technologicznego, dotychczas naukowcy nie opracowali metody pozwalającej na wyprodukowanie krwi w warunkach laboratoryjnych. Na chwilę obecną jedynym sposobem pozyskania krwi lub jej składników są obywatele spełniający określone wymogi do jej oddawania.

Aktualna sytuacja demograficzna wpływa na zapotrzebowanie i wykorzystanie krwi i jej składników, ponieważ następuje proces starzenia się społeczeństwa, co powoduje, że jednocześnie wzrasta liczba udzielanych świadczeń zdrowotnych. Prowadzi to do wzrostu zapotrzebowania na krew, który nie zawsze jest współmierny ze wzrostem liczby Honorowych Dawców Krwi. Jednocześnie wraz ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa zmniejsza się liczba osób zdolnych do oddania krwi. Ponadto, określone standardy postępowania z Dawcami krwi, a także zalecenia w zakresie kryteriów ich kwalifikacji, powodują, że niejednokrotnie, pomimo dużej liczby osób zgłaszających się do oddania krwi, nie wszystkie osoby mogą zostać Krwiodawcami.

Należy jednak podkreślić, że w lecznictwie krew i jej składniki potrzebne są każdego dnia. Codziennie lekarze w szpitalach przeprowadzają skomplikowane zabiegi chirurgiczne i operacje, podczas których wykorzystywana jest krew i jej składniki. Warto zwrócić uwagę, że przy wykonywaniu operacji zużywa się czasami nawet kilka litrów krwi, a jeden Dawca może oddać tylko 450 ml krwi pełnej, z której uzyskuje się składniki krwi w celu prawidłowego zabezpieczenia pacjentów.

 

 

Komu krew ratuje zdrowie lub życie?

Krew i jej składniki podawane są głównie osobom, które utraciły swoją własną krew w wyniku wypadku albo zabiegu operacyjnego, osobom z zaburzeniami krzepnięcia, po oparzeniach i urazach, a także pacjentom z chorobami rozrostowymi i nowotworami, w trakcie i po chemioterapii. Ofiarowane przez Krwiodawców krew lub jej składniki podawane są także kobietom w ciąży czy małym dzieciom, w tym noworodkom.

 

Kto może oddawać krew? Jakie są w tym zakresie ograniczenia (wiek, płeć, stan zdrowia)?

Krew lub jej składniki mogą oddawać osoby pomiędzy 18 a 65 rokiem życia, które ważą co najmniej 50 kilogramów, u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wykonano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała, nie miały wykonanych żadnych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii) oraz nie były leczone krwią i jej składnikami. Szczegółowy wywiad prowadzony przed pobraniem krwi wyklucza osoby, które nie mogą oddawać krwi. Katalog czynników, które powodują dyskwalifikację stałą lub tymczasową jest dostępny na stronie internetowej twojakrew.pl oraz w każdym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.

 

Jak często można oddawać krew?

W ciągu roku kobiety mogą oddawać krew metodą konwencjonalną nie częściej niż cztery razy (450 ml), a mężczyźni – maksymalnie sześć (450 ml) jednak nie częściej niż co 8 tygodni.

 

Które grupy krwi są najbardziej pożądane przez centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa?

Wszystkie grupy krwi są potrzebne, bo istnieją biorcy o różnych grupach. Z użytecznego punktu widzenia najbardziej pożądana jest krew grupy zero mająca ujemne Rh, ponieważ w nagłych wypadkach, przy braku krwi właściwej grupy, może być przetoczona każdemu bez ryzyka odrzucenia przez biorcę. Jest to jednak jedna z rzadziej występujących grup krwi. Posiada ją zaledwie ok. 7 % Polaków. Statystyka ta jest podobna na całym świecie - odsetek takich osób waha się pomiędzy 4-9% w różnych społeczeństwach.

 

Grupa krwi

Procentowa zawartość

A Rh +

32%

0 Rh +

30%

B Rh +

15%

AB Rh +

6%

A Rh -

6%

0 RH -

7%

B Rh -

3 %

AB Rh -

1%

 

 

Czy oddawanie krwi jest bezpieczne?

Tak. Oddawanie krwi było i jest bezpieczne. Oddawanie krwi nie szkodzi zdrowiu. Na wszystkich etapach stosowny jest sterylny sprzęt jednorazowego użytku. Publiczna służba krwi podejmuje wszelkie działania i środki ostrożności, aby Dawcy, Biorcy krwi i personel medyczny, byli bezpieczni. Stosowane są zalecenia sanitarne.

 

Jak należy się przygotować do oddania krwi? Czy wymaga to jakichś szczególnych wyrzeczeń?

Trzeba być wyspanym i wypoczętym, zdrowym, to znaczy nie mieć objawów przeziębienia, nie przyjmować aktualnie żadnych leków (zasada ta nie dotyczy środków antykoncepcyjnych). Przed przyjściem do Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa trzeba zjeść lekkostrawny, niskotłuszczowy posiłek, wypić ok. 2 l płynów (w ciągu 24 godzin przed pobraniem) i wziąć ze sobą dokument ze zdjęciem, najlepiej dowód osobisty. Przed oddaniem krwi należy także ograniczyć palenie papierosów i nie pić alkoholu, również w dniu poprzedzającym oddanie krwi.

 

Jak należy postępować po oddaniu krwi, już po wyjściu z Centrum Krwiodawstwa?

Po skończonym zabiegu Dawca krwi proszony jest o pozostanie na terenie centrum krwiodawstwa przez 30 min (na wszelki wypadek). Niewielki procent Dawców bezpośrednio po oddaniu krwi chwilowo może, ale nie musi, odczuwać lekkie osłabienie bądź spadek ciśnienia.

 

Oprócz krwi można oddawać również składniki krwi. Proszę powiedzieć jakie składniki krwi można oddawać i czym różni się oddawanie składników krwi od oddawania krwi?

Dawca może oddać krew pełną lub tylko jeden ze składników krwi. Składniki krwi oddaje się przy użyciu separatora. Podczas zabiegu aferezy urządzenie pobiera krew pełną, odfiltrowuje potrzebny składnik, a pozostałe składniki oddaje do organizmu Dawcy. W czasie zabiegu używa się dwóch wkłuć – jednego do pobierania krwi, drugiego do oddawania składników pozostałych po odfiltrowaniu. Metodami aferezy najczęściej pozyskuje się płytki krwi (trombafereza) oraz osocze (plazmafereza). W niektórych RCKiK można również w ten sposób oddać krwinki czerwone (erytroafereza) lub krwinki białe (leukafereza). W zależności od rodzaju aferezy, czas zabiegu może trwać od 40 do 90 minut. Ilość pobieranych składników może być zależna od wagi Dawcy.

 

W którym okresie w ciągu roku krew jest najbardziej potrzebna?

W Polsce nie brakuje krwi. Każdy pacjent, który wymaga leczenia krwią, bądź jej składnikami ma zapewnioną odpowiednią jej ilość. Niedobory krwi i jej składników występują okresowo w ciągu całego roku, a najdłużej utrzymują się w okresie wakacyjnym i dotyczą całej Polski. Są to jednak niedobory grupowe (tzw. jakościowe), a nie ilościowe. Ze względu na rozkład procentowy w populacji polskiej poszczególnych grup krwi, zdarzają się czasowe niedobory określonej grupy krwi.

Jednym z najtrudniejszych okresów dla krwiodawstwa są wakacje. Wtedy to Krwiodawcy często przebywają na urlopach, brak jest możliwości zorganizowania akcji pobierania krwi w szkołach i na uczelniach, zwiększa się liczba wypadków w związku z przemieszczaniem się ludzi, w tym do rejonów występowania chorób przenoszonych drogą krwi, wymagających czasowej dyskwalifikacji potencjalnego Dawcy.

Należy podkreślić, że CKiK zawsze zabezpieczają przypadki nagłe, ale niejednokrotnie dochodzi do ograniczania wydawania krwi do planowanych zabiegów operacyjnych, a także w niektórych przypadkach nie wymagających natychmiastowego przetoczenia. Dane dotyczące zapasów krwi i jej składników na terenie całego kraju monitorowane są na bieżąco, a stan rezerw przekazywany jest do NCK. Ewentualne niedobory krwi rzadkiej grupy są na bieżąco weryfikowane i uzupełniane krwią i jej składnikami z regionów posiadających jej nadwyżki.

 

Krew ma zapewne termin przydatności. Jaki?

Koncentrat krwinek czerwonych, najczęściej stosowany w lecznictwie  to krwinki czerwone wraz z niewielką ilością osocza. Można go przechowywać w lodówce 35 do 42 dni po pobraniu (w zależności od zastosowanego płynu wzbogacającego).

Koncentrat krwinek płytkowych stanowią płytki krwi zawieszone w niewielkiej ilości osocza. Nadaje się on do przetoczenia tylko w ciągu 5-7 dni od pobrania.

Osocze przechowuje się w stanie zamrożenia. Im szybciej zostanie zamrożone, tym ma większą wartość terapeutyczną. Może być w ten sposób magazynowane maksymalnie do 36 miesięcy w temperaturze -25°C.

 

 

W stanie epidemicznym lub stanie zagrożenia epidemicznego krwiodawcy przysługują dwa dni zwolnienia od pracy oraz zniżka w wysokości 33% na przejazdy w komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego (w przypadku honorowego dawcy krwi, który oddał co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników). Czy jest szansa na to, że te przepisy zostaną po zniesieniu stanu zagrożenia epidemicznego?

Obecnie procedowana jest zmiana ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2021 r., po. 1749 t.j.) – w ramach ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej. Celem projektowanej ustawy jest utrzymanie części rozwiązań przyjętych w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo w razie niebezpieczeństwa szerzenia się zakażenia lub choroby zakaźnej, która może stanowić zagrożenie dla zdrowia publicznego, w szczególności wystąpienia choroby szczególnie niebezpiecznej i wysoce zakaźnej, w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, tj. utrzymanie uprawnienia dla Krwiodawcy polegającego na zwolnieniu od pracy oraz zwolnieniu od czynności służbowych w dniu, w którym oddał krew lub jej składniki oraz w dniu następnym oraz utrzymania możliwości kwalifikowania Dawców do oddawania krwi lub jej składników przez pielęgniarki.

Aktualnie, zgodnie z ustawą z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi Honorowemu Dawcy Krwi przysługuje, m.in. zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, i na czas okresowego badania lekarskiego Dawców krwi, a w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii wymiar zwolnienia od pracy oraz zwolnienia od wykonywania czynności służbowych przysługuje w dniu, w którym oddał krew lub jej składniki, oraz w dniu następnym na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

 

Czy honorowi dawcy krwi mogą liczyć na bezpłatne badania? Chodzi o badania z krwi, której próbkę oddaje się przed właściwą donacją.

Każdy Krwiodawca może uzyskać bezpłatnie wyniki swoich badań laboratoryjnych (m.in. grupa krwi, morfologia, badania wirusologiczne). Po oddaniu krwi lub jej składników Dawca otrzymuje także posiłek regeneracyjny o wartości kalorycznej 4 500 kcal (zazwyczaj jest to 8 czekolad).

 

Jakie profity przysługują honorowym dawcom krwi? Co, oprócz chęci pomagania innym, może przekonać przysłowiowego Kowalskiego do oddania/oddawania krwi?

Krwiodawstwo to misja i odpowiedzialność. Świadomość uratowania komuś życia jest jedną z najistotniejszych wartości honorowego krwiodawstwa. Zasłużonemu Honorowemu Dawcy Krwi (ZHDK) i Honorowemu Dawcy Krwi (HDK) przysługuje:

  1. zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje krew, i na czas okresowego badania lekarskiego Dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach, a w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii wymiar zwolnienia od pracy oraz zwolnienia od wykonywania czynności służbowych przysługuje w dniu, w którym oddał krew lub jej składniki, oraz w dniu następnym,
  2. zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy,
  3. zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju; koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi,
  4. posiłek regeneracyjny (w postaci pakietu czekolad),
  5. możliwość odliczenia od podatku dochodowego darowizny w wysokości iloczynu kwoty rekompensaty,
  6. bezpłatne zaopatrzenie w leki objęte wykazami do wysokości limitu finansowania – dotyczy ZHDK,
  7. uprawnienia do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej (w tym do leczenia sanatoryjnego) oraz usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach – dotyczy ZHDK oraz Dawców krwi, którzy oddali co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocza po chorobie COVID-19 na podstawie zaświadczenia, o którym mowa w art. 9a ust. 3 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi.

 

Dziękuję za rozmowę.

 

Rozmawiał Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

 

Dr n. o med. i n. o zdr. inż. Małgorzata Lorek - tytuł zawodowy magistra inżyniera uzyskała na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Zielonogórskiego, stopień naukowy doktora na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Wieloletni praktyk na stanowiskach kierowniczych w ochronie zdrowia. Obecnie dyrektor Narodowego Centrum Krwi – jednostki budżetowej podległej ministrowi właściwemu ds. zdrowia, pełniącej nadzór nad jednostkami organizacyjnymi publicznej służby krwi w Polsce.


Uwaga! Wszystkie treści i materiały zamieszczane na portalu www.zielonalinia.gov.pl, opracowywane przez grupę redakcyjną, mają charakter informacyjny. Redakcja portalu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były rzetelne i wiarygodne. Nie stanowią one wiążącej interpretacji przepisów prawnych.

Zobacz podobne artykuły:

  • Emerytura – kiedy złożyć wniosek?
    Od 1 października 2017 r. wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Po jego osiągnięciu możliwe jest złożenie wniosku o emeryturę. Warto jednak zastanowić się, kiedy to zrobić. Jest bowiem kilka czynników, które decydują o wysokości świadczenia. Co warto wziąć pod uwagę składając wniosek o emeryturę w ZUS? Odpowiadamy.

  • Różnica między zezwoleniem na pobyt stały a zezwoleniem na pobyt rezydenta długoterminowego UE
    Zezwolenie na pobyt stały i zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE mają wiele wspólnych cech. Oba są udzielane na czas nieoznaczony i w obu przypadkach praca cudzoziemca może być wykonywana bez zezwolenia na pracę. Co je różni? Odpowiadamy.

  • Status bezrobotnego a nieruchomość rolna
    Czy osoba, która posiada nieruchomość rolną może zarejestrować się w urzędzie pracy i uzyskać status bezrobotnego? Odpowiadamy.

  • Zezwolenie na pobyt czasowy po wizie „humanitarnej”
    Cudzoziemcy, którzy przebywają w Polsce na podstawie wizy wydanej w celu przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe (tzw. humanitarnej) mogą, najpóźniej ostatniego dnia jej ważności, złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na inne okoliczności. Czy praca na takim zezwoleniu na pobyt czasowy może być wykonywana bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy? Odpowiadamy.

  • Rozmowa o wypaleniu zawodowym. Czym jest i jak temu zaradzić? [WYWIAD]
    Wypalenie zawodowe to problem, którego nie należy bagatelizować. Jak mówi dr Beata Rajba, psycholog z Uniwersytetu Dolnośląskiego, z która rozmawialiśmy o tym zjawisku, może ono dotknąć każdego. „Wypalenie zawodowe nie jest czymś, co przychodzi z dnia na dzień. To proces, w którym objawy narastają pomimo naszych wysiłków, a my sami przechodzimy powoli od walki i prób zmobilizowania siebie czy zmiany swojego otoczenia w pracy do apatii i zobojętnienia” – dodaje. Zachęcamy do lektury rozmowy, która przybliża przyczyny wypalenia zawodowego, definiuje problem i wskazuje sposoby na jego rozwiązanie.

  • Zezwolenie na pobyt czasowy. Kiedy wygasa z mocy prawa?
    Zezwolenie na pobyt czasowy jest dokumentem legalizującym pobyt cudzoziemca z kraju trzeciego w Polsce. Wydaje się je na maksymalnie 3 lata w związku z okolicznością, która uzasadnia ten pobyt. O zezwolenie na pobyt czasowy wnioskuje cudzoziemiec w urzędzie wojewódzkim. Kiedy takie zezwolenie wygasa z mocy prawa? Odpowiadamy.

  • Dotacja na otwarcie firmy – kiedy następuje wyrejestrowanie z urzędu pracy?
    Dotacja na otwarcie firmy, czyli jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej, to jedno z najpopularniejszych wsparć, które osobom bezrobotnym oferują urzędy pracy. Jaką kwotę można otrzymać? Jakie warunki należy spełnić? Kiedy następuje wyrejestrowanie z urzędu pracy po przyznaniu dotacji?

  • Matryca lidera
    „Szukamy absolutnej pewności, by podjąć decyzję. Absolutna pewność nie istnieje” – Grzegorz Albrecht, doradca strategiczny zarządów, tłumaczy, dlaczego podążanie za modą bywa zgubne i kto zawsze znajdzie popyt na swoje usługi.

  • Potrzebujesz dostępu do starszych informacji? Skorzystaj z naszego Archiwum wiadomości.