Zmiany w ustalaniu stażu pracy - Zielona Linia

Ministerialny projekt zakłada nowe podejście do ustalania stażu pracy. Jest to ogólne sformułowanie na sumę wszystkich okresów zatrudnienia, jakie przepracowano w ciągu dotychczasowej kariery zawodowej. Staż pracy ma wpływ m.in. na niektóre uprawnienia pracownicze, na przykład:

• wymiar urlopu wypoczynkowego,
• dodatek stażowy,
• prawo do nagrody jubileuszowej lub wyższego jej poziomu,
• dłuższy okres wypowiedzenia umowy o pracę,
• wyższą odprawę w przypadku rozwiązania umowy o pracę.

Odpowiednio długiego stażu pracy mogą wymagać także rekrutacje czy konkursy na niektóre stanowiska. Dotychczas oznaczało to, że np. osoby, które przez kilka lub kilkanaście lat pracowały wyłącznie na umowie zlecenia mogły być pozbawione możliwości aplikowania. Z kolei przy przejściu na umowę o pracę – mogły mieć ustalony krótszy urlop wypoczynkowy niż wynikający z faktycznie przepracowanych lat.

Nadchodzą zmiany

Przyjęty przez rząd projekt zakłada, że – poza obowiązującymi obecnie – staż pracy będzie uwzględniał także okresy:

• prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności,
• pozostawania osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność,
• wykonywania umowy zlecenia lub o świadczenie usług,
• wykonywania umowy agencyjnej,
• pozostawania osobą współpracującą z ww. osobami,
• pozostawania członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
• przebytego za granicą okresu innego niż zatrudnienie działalności zarobkowej,
• zawieszenia działalności gospodarczej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Czytaj: Pilotaż skróconego czasu pracy w Polsce

Co ważne, rozwiązanie ma działać wstecz – bez znaczenia, jak dawno miała miejsce np. praca na umowie zlecenia. Istotne będzie odpowiednie udokumentowanie takiego okresu oraz przedstawienie go pracodawcy (podmiotowi publicznemu lub prywatnemu).

Pracownik będzie miał 24 miesiące na przedstawienie aktualnemu pracodawcy odpowiednio udokumentowanych okresów wcześniejszego zatrudnienia. Dotyczy to pracujących:

w dniu 1 stycznia 2026 r. u pracodawcy będącego jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych,
w dniu pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy u pracodawcy niebędącego jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych.

Dopiero od tych terminów uprawnienia będą mogły być ustalane z uwzględnieniem wyższego stażu pracy. Warunkiem jest ich właściwe udokumentowanie, w tym m.in. przedstawienie zaświadczenia wydawanego przez ZUS. Jeśli dotyczy to osoby, która nie podlegała ubezpieczeniom, sama będzie musiała przedstawić dowód zatrudnienia – np. umowę ze zleceniodawcą.

Okresy nieudokumentowane nie są podstawą do uwzględnienia w stażu pracy.

Staż pracy a wymogi w naborach

Nowe okresy zatrudnienia będą uwzględniane w nowych naborach (także na funkcje publiczne), a więc wszczętych po rozpoczęciu stosowania przepisów projektowanej ustawy. Nabory na wolne stanowiska, które nie zostały zakończone i trwają, będą rozstrzygane na dotychczasowych zasadach.

Staż pracy a umowy cywilnoprawne

Do okresu zatrudnienia będą wliczane okresy, w których osoba fizyczna podlegała ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Jeśli jednak w określonym czasie była z tego obowiązku zwolniona na podstawie innych przepisów, to aktywność zawodowa w tym okresie również będzie uwzględniona w stażu pracy.

Przykładowo może to być niepodleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów do ukończenia 26 lat z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Projekt przewiduje zaliczenie do stażu pracy także okresów objętych umowami uaktywniającymi dla niań sprawujących opiekę nad dziećmi na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

W przypadku nakładania się okresów pracy na umowie o pracę i umowie zlecenia, do stażu pracy będzie wliczany jeden z nich.

Czytaj także: O sygnalistach, czyli kim jest whistleblower?

Działalność gospodarcza

Jak wspomnieliśmy wcześniej, do stażu pracy będą wliczać się okresy prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności (zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych), za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe lub wypadkowe. Obejmie on także okres skorzystania przez przedsiębiorcę z tak zwanej „ulgi na start”.

Dokumentem potwierdzającym prowadzenie działalności gospodarczej jest wydane przez ZUS zaświadczenie o opłaceniu za dany okres składek na ubezpieczenia (emerytalne, rentowe lub wypadkowe) z tytułu działalności gospodarczej.

Co nie będzie się wliczać do stażu pracy?

Do ustalenia stażu pracy nie będą wliczane m.in.:

• umowa o dzieło,
• prowadzenie działalności nierejestrowanej,
• opieka nad osobą chorą lub z niepełnosprawnością,
• praktyki studenckie,
• wolontariat.

Od kiedy zmiany?

Projekt ustawy przewiduje, że zmiany wejdą w życie od 1 stycznia 2026 roku. Należy mieć jednak na uwadze przebieg procesu legislacyjnego, który może mieć wpływ zarówno na przyjęte rozwiązania, jak i termin ich wdrożenia.

Więcej informacji można znaleźć na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Pamiętajmy, że przedstawione tu informacje dotyczą założeń projektu, który dopiero trafił do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i – na ten moment – nie stanowi źródła prawa. Dalsze losy projektu można śledzić na stronie Sejmu.

Adam Utko (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło: 

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.