Okresy uprawniające do nabycia prawa do zasiłku - Rynek pracy w prawie

Jednym z warunków przyznania prawa do zasiłku jest udokumentowanie tego, że w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania łącznie przez co najmniej 365 dni osoba rejestrująca się jako bezrobotna była zatrudniona i osiągała wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, od którego istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy.

W przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na pełny etat, osób pracujących na umowie zlecenia z odpowiednią liczbą godzin w miesiącu czy prowadzących działalność gospodarczą i odprowadzających składki od przynajmniej minimalnego wynagrodzenia nie ma problemu z wykazaniem 365-dniowego okresu zatrudnienia. Wystarczy, że osoby te przedstawią świadectwo pracy (umowa o pracę), zaświadczenie z zakładu pracy o wysokości zarobków brutto oraz odprowadzanych składkach na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy w rozbiciu na poszczególne miesiące zatrudnienia (umowa zlecenia), zaświadczenie z ZUS o okresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy ze wskazaniem podstawy wymiaru tych składek (działalność gospodarcza). Co jednak w sytuacji, gdy osoba rejestrująca się w urzędzie pracy była zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy? Co, gdy ma na swoim koncie nieusprawiedliwione nieobecności w pracy czy pobierała zasiłki chorobowy lub macierzyński? Co, gdy świadczyła usługi na podstawie umowy uaktywniającej?

Niepełny wymiar czasu pracy

W przypadku osób zatrudnionych na niepełny etat liczy się kwota wynagrodzenia za pracę. Powinna być to kwota równa lub wyższa kwocie minimalnego wynagrodzenia. Pojęcie „minimalne wynagrodzenie za pracę”, które pojawia się w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oznacza kwotę określoną na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Tak więc, nie ważne, czy osoba była zatrudniona np. na pół etatu, czy 3/4 etatu. Ważne, jakie wynagrodzenie otrzymywała. Jeżeli pracując w niepełnym wymiarze czasu pracy otrzymywała wynagrodzenie co najmniej minimalne (w 2021 r. 2800 zł/brutto) okres tej pracy będzie wliczany do okresu, od którego zależy przyznanie prawa do zasiłku. Jeżeli natomiast osoba pracująca na pół etatu otrzymywała wynagrodzenie 1400 zł/brutto (w 2021 r. jest to połowa minimalnego wynagrodzenia) i więcej, ale mniej niż 2800 zł/brutto (2021 r.), wówczas czas tej pracy nie będzie się wliczał do okresu, od którego zależy przyznanie prawa do zasiłku.    

Nieusprawiedliwiona nieobecność, zasiłki: chorobowy i macierzyński

Osoby, które w trakcie zatrudnienia mają dni nieusprawiedliwionej nieobecności nie będą miały tego czasu (tych dni) zaliczonego do okresu uprawniającego do prawa do zasiłku. Za dni nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy nie przysługuje wynagrodzenie i nie są opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy. Urząd pracy nie zalicza więc tego okresu do wymaganych 365 dni zatrudnienia, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy.

Inaczej wygląda kwestia zasiłków: chorobowego i macierzyńskiego. Okresy pobierania tych świadczeń przypadających w okresie zatrudnienia lub prowadzenia działalności są uwzględniane do okresu uprawniającego do zasiłku dla bezrobotnych, i traktowane odpowiednio jak zatrudnienie i prowadzenie działalności gospodarczej.

Okres pobierania zasiłku chorobowego w trakcie zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej jest zaliczany do okresu uprawniającego do zasiłku, jeżeli podstawę wymiaru tego zasiłku, z uwzględnieniem składek na ubezpieczenia społeczne, stanowi kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę.

Umowa zlecenia

W przypadku osób pracujących na umowie zlecenia, przy rejestracji w urzędzie pracy, przedstawia się zaświadczenie z zakładu pracy o wysokości zarobków brutto oraz odprowadzanych składkach na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy w rozbiciu na poszczególne miesiące zatrudnienia. Tu także ważne jest wynagrodzenie. Aby czas pracy na umowie zlecenia był zaliczony do okresu uprawniającego do zasiłku należy osiągać miesięcznie co najmniej minimalne wynagrodzenie, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy. Studenci są z tego obowiązku zwolnieni. Tak więc, czas pracy, którą wykonują studenci na umowie zlecenia nie wlicza się do okresu wymaganego do otrzymania prawa do zasiłku.

Co ważne, aby okres świadczenia pracy w ramach umowy zlecenia mógł zostać zaliczony do okresu uprawniającego do uzyskania zasiłku dla bezrobotnych nie jest konieczne faktyczne odprowadzenie składek na ubezpieczenia społeczne oraz składki na Fundusz Pracy. Jeżeli z winy zleceniodawcy nie były odprowadzone składki na ubezpieczenia społeczne oraz składki na Fundusz Pracy, okres ten może zostać uwzględniony do okresu uprawniającego do uzyskania prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Umowa uaktywniająca

Umowa uaktywniająca jest opisana w ustawie o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (art. 50). Dotyczy ona niań sprawujących opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług (umowy uaktywniającej), do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Przepisy, zawarte w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, stanowią, że do okresu 365 dni uprawniających do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych zalicza się okres świadczenia usług na podstawie umowy uaktywniającej. Chodzi o okres faktycznego świadczenia usług na podstawie takiej umowy. Oznacza to więc, że jeżeli w trakcie obowiązywania umowy uaktywniającej osoba przebywa na zasiłku chorobowym (czy też sprawowała opiekę nad własnym dzieckiem), urlopie macierzyńskim, to nie wykonywała pracy - nie świadczyła usług w ramach umowy uaktywniającej. To powoduje, że okresy te nie mogą być uwzględnione do 365 dni warunkujących uzyskanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nie uzależniają zaliczenia okresu świadczenia usług w ramach umowy uaktywniającej od faktu odprowadzenia składki na Fundusz Pracy. Nie jest też istotna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nie wymagają także osiągania co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, a zatem w przypadku osiągania niższego wynagrodzenia za pracę niż minimalne okres ten stanowi podstawę do zaliczenia okresu pracy w ramach umowy uaktywniającej do okresu uprawniającego do uzyskania prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku.