Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru i mianowania - Rynek pracy w prawie

Mimo różnic zachodzących między każdą z tych form zatrudnienia, wszystkie prowadzą do takiego samego skutku, a mianowicie nawiązania stosunku pracy, w ramach którego, zgodnie z definicją Kodeksu pracy, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 Kodeksu pracy).

Powołanie

Zgodnie z art. 68 § 1 Kodeksu pracy stosunek pracy na podstawie powołania może zostać nawiązany tylko w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Takie przepisy mogą wynikać, m.in. z:

• Ustawy o pracownikach samorządowych (stanowiska zastępcy wójta, skarbnika gminy, skarbnika powiatu i skarbnika województwa),
• Ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy (stanowisko Głównego Inspektora Pracy, jego zastępcy, okręgowych inspektorów pracy i ich zastępców),
• Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (stanowisko dyrektora instytucji kultury).

Stosunek pracy na podstawie powołania nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, a jeżeli termin ten nie został określony – w dniu doręczenia powołania, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Powołanie powinno być dokonane na piśmie.

Jeżeli pracownik powołany na stanowisko w wyniku konkursu pozostaje w stosunku pracy z innym pracodawcą i obowiązuje go trzymiesięczny okres wypowiedzenia, może on rozwiązać ten stosunek za jednomiesięcznym wypowiedzeniem. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie będzie tożsame z rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem.

Pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie (niezwłocznie lub w określonym terminie) odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Dotyczy to również pracownika, który na podstawie przepisów szczególnych został powołany na stanowisko na czas określony.

Odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. W okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem.

Wybór

Nawiązywanie stosunku pracy z wyboru zdarza się najczęściej w organach samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 roku o pracownikach samorządowych, na podstawie wyboru zatrudnia się:

• wójta, burmistrza lub prezydenta miasta,
• przewodniczącego zarządu związku i jego członków,
• członków organów sejmiku samorządowego.

Nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie wyboru, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika.

Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu.

Osoba wybrana na dane stanowisko, przed otrzymaniem mandatu, może jednocześnie być związana umową o pracę z innym pracodawcą. W takim przypadku istnieje możliwość udzielenia jej urlopu bezpłatnego zgodnie z art. 174 § 1 Kodeksu pracy.

Pracownik pozostający w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym ma prawo powrotu do pracy u pracodawcy, który zatrudniał go w chwili wyboru, na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym, jeżeli zgłosi swój powrót w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Niedotrzymanie tego warunku powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło ono z przyczyn niezależnych od pracownika.

Pracownikowi, który nie pozostawał w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym, przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Mianowanie

Pojęcie mianowania wywodzi się z instytucji stosunku służbowego, określanego jako stosunek prawny danej osoby do państwa, polegający na zatrudnieniu jej w aparacie państwowym, w celu wykonywania za wynagrodzeniem, w sposób stały i ciągły czynności związanych bezpośrednio z realizacją funkcji państwowych, czy inaczej mówiąc - wykonywania kompetencji państwa.

Mianowanie jako podstawa nawiązania stosunku pracy dotyczy m.in.:

• urzędników służby cywilnej,
• prokuratorów,
• nauczycieli,
• pracowników naukowych PAN,
• pracowników naukowych instytutów badawczych,
• nauczycieli akademickich zatrudnionych na podstawie mianowania w dniu wejścia w życie ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce,
• sędziów sądów powszechnych, sędziów SN, sędziów sądów administracyjnych.

Nawiązanie stosunku pracy z mianowania odbywa się na podstawie aktu mianowania. W zakresie formy i treści aktu mianowania stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące umowy o pracę zgodnie z Kodeksem pracy.

Katarzyna Sędziak (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych.