Powrót

Prawo pracy – czas pracy

Artykuł zgodny ze stanem prawnym na dzień: 2022-01-14

Co się kryje pod pojęciem czas pracy? Co się do niego wlicza? Jak wyglądają normy czasu pracy? Odpowiadamy.

Przepisów dotyczących czasu pracy należy szukać w Kodeksie pracy (Dział szósty, rozdział I, art. 128). W pierwszym paragrafie art. 128 znajduje się definicja czasu pracy, która stanowi, że jest to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Warto dodać, że pozostawanie w dyspozycji pracodawcy oznacza stan fizycznej i psychicznej gotowości do wykonywania pracy w wyznaczonym przez pracodawcę miejscu.

 

Co się wlicza do czasu pracy?

Głównym elementem składającym się na czas pracy jest oczywiście faktyczne świadczenie pracy na rzecz pracodawcy. Na tym się jednak nie kończy. Do czasu pracy wliczają się również niektóre okresy niewykonywania pracy. Zaliczają się do nich m.in. 15-minutowa przerwa w pracy przysługująca pracownikom, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, przerwy przysługujące pracownicy karmiącej dziecko piersią, czas nauki pracownika młodocianego, czas szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

 

Normy czasu pracy

W Kodeksie pracy znajdziemy dwie główne normy czasu pracy:

  • dobową (8 godzin);
  • tygodniową (przeciętnie 40 godzin).

Art. 129 § 1 Kodeksu pracy stanowi: czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a przez tydzień – 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.

W odróżnieniu od dobowej normy czasu pracy, tygodniowa norma nie ma stałego (sztywnego) charakteru. W jednym tygodniu pracownik może pracować przez więcej niż 5 dni, pod warunkiem, że w innym tygodniu będzie pracował odpowiednio mniej. Najważniejsze, aby w okresie rozliczeniowym czas pracy nie przekroczył przeciętnie 5 dni / 40 godzin w tygodniu.

Tak więc, jeżeli pracownik w jednym tygodniu przepracował 6 dni (po 8 godzin) od poniedziałku do soboty, a w kolejnym tygodniu 4 dni (po 8 godzin) przeciętny czas pracy w tygodniu wyniesie 40 godzin.  

Warto dodać, że ustalenie dnia wolnego w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy należy do pracodawcy. Najczęściej takim dniem jest sobota, ale równie dobrze może to być inny dzień, np. wtorek lub czwartek. Wyjątkiem jest niedziela, która jest dniem ustawowo wolnym od pracy i nie może być w tym przypadku brana pod uwagę.

 

Okres rozliczeniowy i rozkład czasu pracy

Co do zasady, okres rozliczeniowy, w ramach którego pracodawca dokonuje rozliczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, nie może przekraczać 4 miesięcy. W niektórych uzasadnionych sytuacjach możliwe jest przedłużenie tego okresu, nie więcej niż do 12 miesięcy.

Rozkład czasu pracy pracownika, czyli harmonogram, w którym widnieją dni i wymiar czasu pracy, może być sporządzony w formie pisemnej lub elektronicznej. Powinien on obejmować okres krótszy niż okres rozliczeniowy, jednak co najmniej 1 miesiąc.

Warto dodać, że rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które są dniami pracy. Przepisy umożliwiają stworzenie takiego harmonogramu, gdzie np. w poniedziałki, środy i piątki praca jest świadczona od 8 do 16, a we wtorki i czwartki od 10 do 18.

Dodatkowo, istnieje wariant, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy (np. zgodnie z rozkładem pracownicy zaczynają pracę między 8.00 a 8.30 i kończą ją między 16.00 a 16.30, tak by przepracować 8 godzin).

 

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (art. 128, 129).

Państwowa Inspekcja Pracy – „Prawo pracy”. 


Uwaga! Wszystkie treści i materiały zamieszczane na portalu www.zielonalinia.gov.pl, opracowywane przez grupę redakcyjną, mają charakter informacyjny. Redakcja portalu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były rzetelne i wiarygodne. Nie stanowią one wiążącej interpretacji przepisów prawnych.

Zobacz podobne artykuły:

  • Rozwiązanie umowy o pracę a wypłata wynagrodzenia
    Jedną z kwestii spornych między pracodawcami a pracownikami jest wypłacenie wynagrodzenia po rozwiązaniu umowy o pracę. Czy powinno ono nastąpić z dniem rozwiązania umowy, czy w terminie wypłaty wynagrodzenia - ustalonym w danym zakładzie pracy? Przedstawiamy stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy oraz ministra właściwego do spraw pracy.

  • Zakładowy staż pracy a okres wypowiedzenia
    Co to jest zakładowy staż pracy? Jak go liczyć? Jaki ma on wpływ na okres wypowiedzenia? Odpowiadamy.

  • Nowe świadectwo pracy – co powinno zawierać?
    Gdy dochodzi do wygaśnięcia lub rozwiązania umowy o pracę, pracodawca ma obowiązek wydać pracownikowi świadectwo pracy. Co powinien zawierać ten dokument? Na co zwrócić uwagę? Co zmieniło się w przepisach dotyczących świadectwa pracy w 2023 r.?

  • Praca zdalna – przydatne informacje dla pracowników i pracodawców
    Przepisy dotyczące pracy zdalnej, zawarte w Kodeksie pracy, weszły w życie na początku kwietnia 2023 r. Ze względu na ich nowy charakter, wymagają wyjaśnienia. Odpowiadamy na niektóre wątpliwości dotyczące pracy zdalnej. Powinny one zainteresować zarówno pracodawców, jak i pracowników.

  • Czy urlop wypoczynkowy przepada?
    Urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Co w przypadku, jeśli pracownik nie wykorzysta należnego mu urlopu? Czy zaległy urlop wypoczynkowy przepada? Sprawdź!

  • Równoważny system czasu pracy - zasady
    System równoważnego czasu pracy jest jedną z elastycznych form normowania czasu pracy. Na czym polega i jakie są jego ograniczenia? Sprawdź!

  • Praca zdalna. Co warto wiedzieć?
    Pod koniec kwietnia 2023 r. weszły w życie znowelizowane przepisy Kodeksu pracy, które umożliwiają świadczenie pracy zdalnej. Gdzie może być wykonywana taka praca? Czy wymiar etatu lub zmiana pracodawcy mają wpływ na limit dni okazjonalnej pracy zdalnej? Czy pracowników zdalnych może obowiązywać kontrola trzeźwości? Odpowiadamy.

  • Elastyczne formy zatrudnienia dla rodziców dzieci do lat 8
    Pracownicy wychowujący dzieci do 8. roku życia mogą korzystać z elastycznej organizacji pracy. Co oznacza to pojęcie oraz kto i kiedy może skorzystać z takich uprawnień? Podpowiadamy.

  • Potrzebujesz dostępu do starszych informacji? Skorzystaj z naszego Archiwum wiadomości.

    Pokaż/ukryj panel komentarzy