Chałupnictwo, czyli praca w systemie nakładczym
Artykuł zgodny ze stanem prawnym na dzień: 2020-09-18
Praca nakładcza jest jedną z form zatrudnienia. Jako że nie opisuje jej ani Kodeks pracy ani Kodeks cywilny może budzić pewne wątpliwości i rodzić pytania. Czym zatem jest praca w systemie nakładczym?
Regulacji prawnych, dotyczących pracy nakładczej, należy szukać w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą. Dlaczego nie w Kodeksie pracy? Ponieważ praca nakładcza nie nawiązuje stosunku pracy.
Czym jest praca nakładcza?
Pracę nakładczą, potocznie nazywaną chałupnictwem, często określa się jako połączenie umowy o pracę z umową o dzieło. Z czego wynika takie porównanie? Pracę w systemie nakładczym wykonuje się w domu, w dowolnych godzinach pracy, ustalanych przez wykonawcę. Osoba zlecająca pracę nie nadzoruje jej wykonywania i nie może pracownikowi wydawać poleceń służbowych. Tu najważniejszy jest efekt (dzieło). Dlatego, na podstawie porozumienia, wykonawca pracy powinien, w określonym czasie, dostarczać produkty i rozliczać się z wykonywanych zadań.
Zatrudnienie pracownika na podstawie umowy o pracę nakładczą skutkuje dla pracodawcy różnymi obowiązkami (opisanymi w Rozporządzeniu – m. in. prawo do urlopu, BHP, akta osobowe), podobnie jak w przypadku zatrudniania pracowników na podstawie umowy o pracę. Natomiast wykonawcy mają również podobne prawa pracownicze.
Umowa o pracę nakładczą
Rozporządzenie określa, że umowa o pracę nakładczą powinna być zawarta na piśmie, z określeniem rodzaju umowy i jej podstawowych warunków, a w szczególności rodzaju pracy i terminu jej rozpoczęcia oraz zasad wynagradzania. Umowę zawiera się na okres próbny, na czas określony, na czas wykonania określonej pracy lub na czas nieokreślony. Okres próbny nie może przekraczać 3 miesięcy. Jeżeli w umowie nie ma odmiennych postanowień nakładca (pracodawca) jest obowiązany zapewnić wykonawcy (pracownikowi) surowce, materiały lub inne przedmioty oraz narzędzia, maszyny i urządzenia niezbędne do wykonywania pracy nakładczej, jak również do utrzymywania w należytym stanie technicznym maszyn i urządzeń - z wyjątkiem bieżącej konserwacji.
Wynagrodzenie i ilość pracy
Rozporządzenie określa ilość pracy nakładczej i wynagrodzenie za wykonaną pracę. Czytamy w nim: w umowie strony określają minimalną miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy. Minimalna ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia. Jeżeli praca nakładcza stanowi dla wykonawcy wyłączne lub główne źródło utrzymania, ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie wynagrodzenia nie mniejszego od najniższego wynagrodzenia.
Rozwiązanie umowy i świadectwo pracy
Umowa o pracę nakładczą może być rozwiązana w każdym czasie na mocy porozumienia stron. Dwutygodniowe wypowiedzenie dotyczy umów zawartych na okres próbny. Miesięczne, umów zawartych na czas nieokreślony. Okres wypowiedzenia kończy się ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego. Kwestie rozwiązania umowy bez wypowiedzenia oraz sytuacji, w których nakładca nie może wypowiedzieć umowy reguluje Rozporządzenie.
W związku z rozwiązaniem umowy nakładca jest obowiązany niezwłocznie wydać wykonawcy świadectwo pracy nakładczej. W świadectwie pracy nakładczej nakładca zamieszcza informację o okresie pracy nakładczej, w którym wykonawca uzyskał wynagrodzenie w wysokości co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia. W przypadku niewydania lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy, stosuje się przepisy zawarte w art. 99 Kodeksu pracy.
Ubezpieczenia z tytułu pracy nakładczej
Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą, która świadczy pracę we własnym domu, podlega - na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.) - obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. Obowiązek ten trwa od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania umowy do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Nakładca nie podlega natomiast ubezpieczeniu wypadkowemu. Może natomiast - na własny wniosek - zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego.
Osoba wykonująca pracę nakładczą obowiązkowo podlega również - na podstawie art. 66 ust. 1, lit. d ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 210, poz. 2135 ze zm.) - ubezpieczeniu zdrowotnemu. W przypadku wykonywania równocześnie umowy o pracę nakładczą i np. umowy zlecenia, składka zdrowotna jest obowiązkowa z obydwu tych tytułów.
Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentownymi z kilku tytułów (zbieg ubezpieczeń), w tym m.in. z tytułu wykonywania pracy nakładczej i jednocześnie prowadzenia działalności gospodarczej, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z tego tytułu, który powstał najwcześniej.
Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia).
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą.
Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Uwaga! Wszystkie treści i materiały zamieszczane na portalu zielonalinia.gov.pl,opracowywane przez grupę redakcyjną, mają charakter informacyjny. Redakcja portalu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były rzetelne i wiarygodne. Nie stanowią one wiążącej interpretacji przepisów prawnych.
Zobacz podobne artykuły:
Zmiany w przepisach dotyczących polskiego rynku pracy 1 czerwca 2025 r. weszły w życie nowe przepisy dotyczące polskiego rynku pracy. Swoim zakresem obejmują one m.in. bezrobotnych. Zmienia się wiele w zasadach rejestracji, kontaktu z urzędem pracy, jak i warunkach przyznawanych wsparć. Ponadto wprowadzone zostały nowe zasady powierzania pracy cudzoziemcom. W tym przypadku, również mamy do czynienia z ważnymi zmianami.
Co działa, a co nie. Co zrobić, jak się nie chce? Zmotywowanie się do działania wbrew niechęci to jedno z najczęstszych wyzwań we współczesnym świecie. Wydawałoby się, że skoro coś „trzeba zrobić”, to wystarczy wola. Ale właśnie w tym miejscu psychologia rozkłada sytuację na czynniki pierwsze i pokazuje: człowiek nie działa jak maszyna. To, że coś „powinno być zrobione”, nie oznacza jeszcze, że pojawi się energia, koncentracja czy zaangażowanie. A więc – co działa, a co nie?
Stres i wypalenie zawodowe – cichy wróg współczesnego pracownika Współczesny rynek pracy niesie za sobą wiele wyzwań. Ciągła presja na efektywność, wysokie tempo życia, rywalizacja, brak stabilności zatrudnienia oraz stale rosnące oczekiwania pracodawców prowadzą do wzmożonego stresu, który – jeśli nie jest właściwie zarządzany – może przerodzić się w wypalenie zawodowe. Ten problem dotyczy coraz większej liczby osób i coraz częściej nie tylko przedstawicieli zawodów wysokiego ryzyka psychicznego, jak lekarze, nauczyciele czy pracownicy socjalni, ale również menedżerów, a nawet freelancerów.
Bieg okresu wypowiedzenia [INFOGRAFIKA] Czy wiesz, jak liczyć bieg okresu wypowiedzenia? Podpowiadamy!
Upał a praca. Co czytamy w przepisach? „Uff - jak gorąco!”. Wysokie temperatury w okresie letnim mogą być bardzo uciążliwe dla pracowników, zwłaszcza tych pracujących na zewnątrz. Dlatego przepisy prawa pracy (BHP) nakładają na pracodawców pewne obowiązki, które mają poprawić komfort pracy w czasie upałów. Jakie? O co powinni zadbać pracodawcy, gdy słupek rtęci przekracza dopuszczalne normy bezpieczeństwa i higieny pracy?
Work-life balance, czyli jak pogodzić pracę z życiem prywatnym? Rosnące tempo życia, natężenie obowiązków zawodowych i rosnąca frustracja wśród pracowników sprawiły, że w ostatnich latach w dyskusji na temat rynku pracy coraz częściej słyszymy o zasadzie work-life balance. Jakie są jej założenia i jak można ją wdrożyć?
Termin wypłaty wynagrodzenia za pracę – w trakcie zatrudnienia i po zakończonej umowie Wynagrodzenie za pracę (w ramach stosunku pracy) jest świadczeniem podlegającym szczególnej ochronie. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownik nie może się go zrzec, a pracodawca jest zobowiązany do zatrudnienia za wynagrodzeniem. Kiedy powinna być wypłacana pensja? Co z terminem wypłaty, gdy kończy się umowa? Odpowiadamy.
Brak wynagrodzenia a rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia Czy niewypłacanie pracownikowi wynagrodzenia na czas może być powodem rozwiązania umowy przez pracownika bez wypowiedzenia? Na co zwrócić uwagę i jakie przepisy Kodeksu pracy mają w tym przypadku zastosowanie? Odpowiadamy.
