Zielona Linia - informacje dla osób poszkodowanych w wyniku powodzi
Artykuł zgodny ze stanem prawnym na dzień: 2024-09-30
Zielona Linia, jako Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia, udziela informacji o wsparciu dla osób poszkodowanych w wyniku powodzi w południowej Polsce. Z konsultantami można się skontaktować dzwoniąc pod numer 19524, pisząc na czacie lub Messengerze, wysyłając pytanie mailem na adres: kontakt@zielonalinia.gov.pl. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje o wsparciu z urzędów pracy oraz ośrodków pomocy społecznej.
Nieszczęście jakie spotkało mieszkańców województw dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego wymaga szczególnych i szybkich działań wspierających osoby poszkodowane. Dlatego przygotowano pomoc, którą można uzyskać w ośrodkach pomocy społecznej. Również urzędy pracy udostepniły pakiet rozwiązań (instrumentów), które mają pomóc bezrobotnym i przedsiębiorcom poszkodowanym w wyniku powodzi.
Wsparcie z urzędów pracy
Przepisy szczególne, obowiązujące w czasie klęski żywiołowej (powodzi), przewidują specjalny pakiet wspierający z urzędów pracy. Obejmuje on zarówno bezrobotnych, jak i przedsiębiorców. Oto jakie wsparcie przygotowano dla osób, które właśnie straciły pracę.
Jeżeli ktoś stracił pracę w wyniku powodzi, może zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy i skorzystać z oferowanego wsparcia.
Rejestracji można dokonać na kilka sposobów:
1. Zgłosić się do powiatowego urzędu pracy, właściwego ze względu na miejsce zameldowania stałego lub czasowego, a jeżeli się takich nie posiada – do powiatowego urzędu pracy, na którego obszarze działania się przebywa.
2. Skorzystać z pełnej rejestracji online w urzędzie pracy, przez stronę praca.gov.pl.
3. Skorzystać z uproszczonego sposobu elektronicznej rejestracji (wstępnej rejestracji) za pomocą wniosku dostępnego na stronie praca.gov.pl, przesłaniu go do właściwego powiatowego urzędu pracy oraz umówieniu się na wizytę w urzędzie.
Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi stanowi, że bezrobotny nie utraci statusu, jeżeli niestawienie się w powiatowym urzędzie pracy w wyznaczonym terminie lub brak powiadomienia o uzasadnionej przyczynie tego niestawiennictwa w terminie 7 dni spowodowane było powodzią.
Na jakie wsparcie mogą liczyć osoby bezrobotne?
1. Świadczenie pieniężne w wysokości zasiłku dla bezrobotnych oraz prawo do zasiłku
Bezrobotny poszkodowany w wyniku powodzi może otrzymać w powiatowym urzędzie pracy świadczenie pieniężne w wysokości zasiłku dla bezrobotnych za okres poprzedzający dzień zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy, tj. 1.662 zł.
Świadczenie będzie przyznane, o ile opóźnienie w rejestracji było spowodowane powodzią, a bezrobotny na dzień rejestracji spełnia warunki do uzyskania zasiłku dla bezrobotnych.
Świadczenie będzie przysługiwało przez okres nie dłuższy niż 30 dni. Od tego świadczenia nie są odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne.
Ponadto bezrobotnym z terenów objętych powodzią, którzy utracili prawo do zasiłku dla bezrobotnych w terminie od dnia 17 września do 31 października br. z powodu upływu okresu pobierania zasiłku, będzie przysługiwało prawo do zasiłku dla bezrobotnych, w wysokości zasiłku otrzymywanego w ostatnim miesiącu przysługiwania prawa, pod warunkiem niezaistnienia zawartych w ustawie o promocji zatrudnienia ustawowych przyczyn utraty statusu bezrobotnego.
Prawo do zasiłku będzie przysługiwało od dnia 1 listopada 2024 r. przez okres 30 dni.
2. Skierowanie do pracy w ramach robót publicznych
Osoby poszkodowane w wyniku powodzi, które nie mogą ubiegać się o status osoby bezrobotnej, z uwagi na fakt prowadzenia gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub prowadzenia działu specjalnego produkcji rolnej, a także małżonkowie takich osób oraz pełnoletni domownicy mogą być kierowani do pracy w ramach robót publicznych.
Skierowane do robót publicznych mogą zostać osoby, gdy na skutek powodzi zniszczeniu uległo co najmniej 30% ich gospodarstwa rolnego lub upraw działu specjalnego produkcji rolnej albo straty w hodowli prowadzonej w dziale specjalnym produkcji rolnej powstałe na skutek powodzi przekroczyły 30% hodowanych zwierząt.
W ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi czytamy:
„Starosta może zwracać organizatorowi robót publicznych, który przy pracach związanych z usuwaniem skutków powodzi zatrudnił skierowane poszkodowane osoby fizyczne, które osobiście i na własny rachunek prowadzą działalność w zakresie produkcji rolnej, w pozostającym w ich posiadaniu gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych o powierzchni przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub prowadzące dział specjalny produkcji rolnej, o którym mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, oraz ich małżonków i pełnoletnich domowników przez okres do 12 miesięcy, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia roku następującego po roku, w którym wystąpiła powódź, poniesione koszty na wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia skierowanych osób w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie iloczynu dwukrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę i liczby zatrudnionych skierowanych osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.”
Zwrot kosztów jest dokonywany przez urząd pracy w trybie określonym dla robót publicznych.
3. Umorzenie pożyczki na sfinansowanie kosztów szkolenia
Osoby bezrobotne, które uzyskały z powiatowego urzędu pracy pożyczki na sfinansowanie kosztów szkolenia (pożyczki są udzielane do wysokości 400% przeciętnego wynagrodzenia, tj. do 32.153,64 zł), a nie mogły ukończyć szkolenia z powodu powodzi, mogą ubiegać się o umorzenie otrzymanej pożyczki na ten cel.
Wniosek o umorzenie pożyczki należy złożyć do 31 grudnia 2024 r. do powiatowego urzędu pracy.
Umorzenie będzie możliwe pod warunkiem, że nastąpiła trwała lub czasowa przeszkoda w funkcjonowaniu instytucji szkoleniowej albo poszkodowany bezrobotny w okresie trwania powodzi nie będzie mógł podjąć lub ukończyć szkolenia.
4. Umorzenie środków przyznanych na podjęcie działalności gospodarczej
Osoba bezrobotna, która otrzymała z powiatowego urzędu pracy środki na podjęcie działalności gospodarczej (przyznawane są do 6-krotności wysokości przeciętnego wynagrodzenia, tj. do 48.230,46 zł), a nie może prowadzić działalności gospodarczej z uwagi na skutki powodzi (w związku z utratą miejsca pracy na skutek powodzi), może ubiegać się o umorzenie w całości lub w części przyznanego wsparcia wraz z odsetkami.
Osoby, którym umorzono środki przyznane na podjęcie działalności gospodarczej, w związku z utratą miejsca pracy na skutek powodzi, będą mogły ponownie złożyć wniosek o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej.
Umorzenia będą dokonywane na wniosek poszkodowanego złożony w terminie do 31 grudnia 2024 r.
Warto dodać, że świadczeń uzyskanych w związku z powodzią nie wlicza się do przychodu w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, od wysokości którego uzależniona jest możliwość uzyskania statusu bezrobotnego.
Na jakie wsparcie mogą liczyć pracodawcy?
1. Umorzenie pracodawcy środków przyznanych na refundację wyposażenia lub doposażenia stanowisk pracy
Pracodawca, który otrzymał z powiatowego urzędy pracy refundację na wyposażenie lub doposażenie stanowisk pracy (refundacja jest przyznawana do 6-krotności wysokości przeciętnego wynagrodzenia, tj. do 48.230,46 zł), a został poszkodowany w wyniku powodzi, może ubiegać się o umorzenie w całości lub w części przyznanej refundacji na wyposażenie lub doposażenie stanowisk pracy.
Umorzenie będzie możliwe, jeżeli miejsca pracy uległy zniszczeniu na skutek powodzi i będą dokonywane na wniosek poszkodowanego złożony w terminie do 31 grudnia 2024 r.
2. Zwrot kosztów poniesionych przez pracodawcę za skierowanych bezrobotnych
W ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi czytamy, że starosta może, w trybie określonym dla prac interwencyjnych, biorąc pod uwagę zakres i skalę zniszczeń u pracodawcy spowodowanych powodzią oraz możliwości utrzymania przez pracodawcę miejsc pracy, dokonywać ze środków Funduszu Pracy zwrotu, przez okres do 12 miesięcy, poniesionych przez pracodawcę, którego zakład został zniszczony na skutek powodzi, kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych pracowników, w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie iloczynu dwukrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę i liczby zatrudnionych pracowników, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, pod warunkiem że pracodawca nie zmniejszy w tym okresie liczby zatrudnionych pracowników w stosunku do stanu na dzień podpisania umowy o refundację - jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia roku następującego po roku, w którym wystąpiła powódź.
3. Zwrot kosztów na wynagrodzenia, nagrody i składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych pracowników
W ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi czytamy, że starosta może, w trybie określonym dla prac interwencyjnych, biorąc pod uwagę zakres i skalę zniszczeń u pracodawcy spowodowanych powodzią oraz możliwości utrzymania przez pracodawcę miejsc pracy, dokonywać ze środków Funduszu Pracy zwrotu, przez okres do 12 miesięcy, poniesionych przez pracodawcę, którego zakład został zniszczony na skutek powodzi, kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych pracowników, w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie iloczynu dwukrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę i liczby zatrudnionych pracowników, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, pod warunkiem że pracodawca nie zmniejszy w tym okresie liczby zatrudnionych pracowników w stosunku do stanu na dzień podpisania umowy o refundację - jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia roku następującego po roku, w którym wystąpiła powódź.
Ponadto:
„Starosta może zwracać organizatorowi robót publicznych, który przy pracach związanych z usuwaniem skutków powodzi zatrudnił skierowane poszkodowane osoby fizyczne, które osobiście i na własny rachunek prowadzą działalność w zakresie produkcji rolnej, w pozostającym w ich posiadaniu gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych o powierzchni przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub prowadzące dział specjalny produkcji rolnej, o którym mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników, oraz ich małżonków i pełnoletnich domowników przez okres do 12 miesięcy, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia roku następującego po roku, w którym wystąpiła powódź, poniesione koszty na wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia skierowanych osób w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie iloczynu dwukrotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę i liczby zatrudnionych skierowanych osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.”
4. Zwrot części kosztów potrzebnych na zatrudnienie osób prowadzących produkcję rolną poszkodowanych w powodzi
Pracodawca, który jest organizatorem robót publicznych, może ubiegać się o zwrot części kosztów potrzebnych na zatrudnienie osób prowadzących produkcję rolną poszkodowanych w powodzi. Świadczenie wynosi maksymalnie dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę i liczby zatrudnionych skierowanych osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Organizator robót publicznych powinien złożyć odpowiedni wniosek do starosty (urzędu pracy).
Warto wiedzieć!
- Jeśli z powodu powodzi pracodawca nie opłaci składek w terminie, uniknie kar i odsetek.
- Pracodawca może powierzyć pracownikowi zadania związane z usuwaniem skutków powodzi w ramach zadań wykonywanych w pracy.
Wsparcie dla pracowników
Również pracownicy mogą liczyć na wsparcie. Jeżeli nieobecność w pracy (maksymalnie 10 dni) była spowodowana powodzią, przysługuje im częściowe wynagrodzenie. Jego wysokość będzie obliczana jako wynagrodzenie minimalne, proporcjonalne do długości absencji. Więcej informacji można znaleźć tutaj.
Warto wiedzieć, że pracownikom poszkodowanym w powodzi, pracodawca może wypłacić środki z Funduszu Świadczeń Socjalnych na pokrycie szkód.
Pracownikom poszkodowanym w wyniku powodzi przysługuje prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze do 20 dni w celu usuwania skutków powodzi w odniesieniu bezpośrednio do swojego mienia lub mienia osób bliskich – z zachowaniem prawa do 100% należnego wynagrodzenia. Koszty zwolnienia będą pokrywane z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Pracownikom socjalnym przeprowadzającym rodzinne wywiady środowiskowe w czasie powodzi, przysługuje jednorazowy dodatek w wysokości 2 tys. zł niewliczający się do obliczenia wysokości wynagrodzenia.
Pracownikowi zamieszkującemu obszar objęty stanem klęski żywiołowej, który nadal nie może wrócić do pracy, w miejsce kodeksowego urlopu na żądanie w wymiarze 4 dni, przysługuje urlop udzielany na tych samych zasadach w wymiarze do 8 dni. Prawo do 8-dniowego urlopu na żądanie przysługiwać będzie do końca 2024 r.
Pracownikowi poszkodowanemu w wyniku powodzi przysługuje możliwość wykorzystania urlopu w wymiarze godzinowym, co daje możliwość podzielenia swojego czasu w ciągu dnia na pracę i np. usuwanie skutków powodzi.
Pracownik poszkodowany w wyniku powodzi może złożyć wniosek o zmniejszenie czasu pracy do połowy, a pracodawca musi rozpatrzyć go w ciągu 2 dni, z możliwością odmowy jedynie w wyjątkowych sytuacjach, o czym również musi poinformować w tym samym terminie.
Pracować, który zdecyduje się pracować, pomimo powodzi, nie będzie musiał wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych, ani poza stałym miejscem pracy. Każda taka sytuacja będzie wymagała zgody pracownika, z wyjątkiem prowadzenia akcji ratowniczych lub ochrony zdrowia, życia ludzi albo mienia.
Uproszczone zostają procedury dotyczące badań okresowych i BHP w czasie powodzi. Wydłużony zostaje również czas na złożenie odwołania do sądu pracy w przypadku zwolnienia.
FGŚP - pożyczka na wynagrodzenia
Pracodawcy mogą ubiegać się także o nieoprocentowaną pożyczkę z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na wynagrodzenie pracowników. Poniżej procedura i zasady ubiegania się oraz umorzenia wsparcia.
Pracodawca, który na skutek powodzi przejściowo zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej lub istotnie ograniczył jej prowadzenie i nie posiada środków na wypłatę pracownikom wynagrodzenia przysługującego za:
1) czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy w przypadku faktycznej niemożności świadczenia pracy w związku z powodzią (do 10 dni roboczych),
2) czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, które zostały bezpośrednio spowodowane powodzią,
3) wykonaną pracę, polegającą na ochronie zakładu pracy przed powodzią lub na usuwaniu skutków powodzi, mającą na celu utrzymanie lub przywrócenie prowadzenia przez pracodawcę działalności gospodarczej
- może ubiegać się o udzielnie nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Pożyczka udzielana jest maksymalnie za okres od dnia 17 września 2024 r. do 31 października 2024 r.
Wniosek o udzielenie nieoprocentowanej pożyczki należy złożyć do marszałka województwa właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy.
We wniosku należy złożyć oświadczenie o braku własnych środków na wypłatę wynagrodzenia oraz wskazanie okresu, za który przysługuje wynagrodzenie oraz kwotę tego wynagrodzenia. Do wniosku załącza się wykaz pracowników, których wynagrodzenie będzie podlegało zaspokojeniu w ramach pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Pożyczka jest udzielana na wynagrodzenie miesięczne pracownika do wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od pracodawcy, tj. 9.485,32 zł.
O udzieleniu pożyczki decyduje marszałek województwa.
Zwrot pożyczki następuje w dowolnym terminie, jednak nie później niż do dnia 31 grudnia 2025 r.
Termin zwrotu pracodawca określa we wniosku o pożyczkę.
Pracodawca może ubiegać się po 31 grudnia 2025 r. o umorzenie pożyczki w całości lub w części na wniosek złożony do wojewódzkiego urzędu pracy.
Pożyczka może zostać umorzona przez marszałka województwa, jeżeli:
1) pracodawca wykaże, że na skutek powodzi nastąpiło u niego pogorszenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej, a w szczególności:
a) spadek obrotów gospodarczych, rozumianych jako sprzedaż lub zmniejszenie zamówień na usługi lub dostawy wytwarzanych towarów, w ciągu kolejnych 6 miesięcy w okresie od dnia otrzymania pożyczki do dnia złożenia wniosku o umorzenie w porównaniu z analogicznymi kolejnymi miesiącami w ciągu ostatnich dwóch lat lub
b) straty w środkach trwałych, które ograniczyły możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w porównaniu z okresem sprzed powodzi;
2) w postępowaniu egzekucyjnym stwierdzono, że przedsiębiorca, który pobrał pożyczkę, nie posiada majątku, z którego można dochodzić należności;
3) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie odzyska się kwoty spłaty pożyczki przewyższającej wydatki egzekucyjne.
O umorzeniu pożyczki decyduje marszałek województwa.
Wsparcie z OPS
Osoby, które zostały poszkodowane w wyniku powodzi mogą skorzystać ze wsparcia z ośrodków pomocy społecznej (ich lista znajduje się tu). Aby je uzyskać należy złożyć wniosek o zasiłek we właściwym miejscowo OPS lub urzędzie gminy, lub urzędzie miasta. Kwota wsparcia to:
- do 10 tys. zł – pomoc doraźna dla osób dotkniętych powodzią. Z tego do 8 tys. zł z pomocy społecznej, 2 tys. zł zasiłku powodziowego (Wniosek może być ustny, Pieniądze zostaną wypłacone w ciągu dwóch dni od wydania decyzji w sprawie przyznania zasiłku);
- do 200 tys. zł – remont/odbudowa budynku mieszkalnego.
- do 100 tys. zł – remont/odbudowa budynków gospodarczych.
Wniosek powinien być złożony nie później niż 30 dni od zdarzenia (powodzi).
Świadczenia powodziowe nie wliczają się do dochodu. Dzięki temu istnieje możliwość ubiegania się o inne świadczenia z pomocy społecznej, świadczenia rodzinne, dodatki mieszkaniowe, stypendia i pomoc materialną czy świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Skorzystanie ze świadczeń powodziowych nie wpłynie na dostęp do innych świadczeń pomocy społecznej, ani na możliwość utrzymania statusu bezrobotnego.
Warto dodać, że dodatkowo, w przypadku powodzi, część gmin ze środków własnych oferuje gorący posiłek lub pomoc rzeczową, a także schronienie dla bezdomnych - oferowane w innej formie niż standardowe schroniska.
Poszkodowani niepełnosprawni
Osoby niepełnosprawne, które zostały dotknięte skutkami powodzi mogą ubiegać się o zasiłek w Powiatowych Centrach Pomocy Rodzinie. Na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej czytamy:
„O wsparcie mogą ubiegać się osoby z niepełnosprawnościami, które posiadają aktualne orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności w ramach jednego z dwóch modułów:
Moduł I: jednorazowe świadczenie do 2000 zł na rehabilitację społeczną.
Moduł II: jednorazowe świadczenie stanowiące rekompensatę poniesionych strat lub pokrycie kosztów przeprowadzenia naprawy (sprzętu, urządzenia).”
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych będzie rozdzielał środki na utrzymanie miejsc pracy dla osób z niepełnosprawnościami, odtworzenie dostosowanej infrastruktury, zakup sprzętu, usunięcie szkód w infrastrukturze czy dofinansowania do kredytów.
Rodzice lub opiekunowie dziecka czy osoby z niepełnosprawnością (również dorosłej), którego żłobek, szkoła czy inna placówka wychowawcza uległy zniszczeniu, nie działają, są w trakcie remontu/odbudowy – otrzymają dodatkowe zwolnienie na czas ich zamknięcia. W tym okresie przysługuje im dodatkowy zasiłek opiekuńczy w wysokości 80% wynagrodzenia.
Przydatne linki
ZUS:
- Informacja dla przedsiębiorców z terenów objętych stanem klęski żywiołowej
- Prawo do zasiłku opiekuńczego w przypadku zamknięcia szkoły, przedszkola lub żłobka
MEN: Informacja MEN dla poszkodowanych w wyniku powodzi i zawieszenie zajęć w części szkół dotkniętych powodzią
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów: Rządowa pomoc dla powodzian. Praktyczne informacje
Konsultanci Zielonej Linii będą na bieżąco aktualizować i pozyskiwać informacje na temat dostępnych form wsparcia dla osób poszkodowanych w wyniku powodzi. Zapraszamy do kontaktu i śledzenia naszej strony internetowej (zielonalinia.gov.pl).
Opracowanie: Zespół redakcyjny Zielonej Linii
Źródło:
Ujednolicony tekst ustawy z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz. U. z 2024 r. poz. 654 i 1473), tj. tekst ustawy wraz z naniesionymi zmianami wynikającymi z ogłoszonych nowelizacji przygotowany przez RLC (ma on charakter wyłącznie informacyjny i pomocniczy. Tekstami prawnie wiążącymi są wyłącznie teksty aktów prawnych opublikowanych w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej i Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”).
Załącznik o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi - zaświadczenie.
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r.o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1897).
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
