Stres i wypalenie zawodowe – cichy wróg współczesnego pracownika - Zielona Linia

Stres zawodowy to reakcja organizmu na sytuacje związane z pracą, które są postrzegane jako obciążające, przekraczające możliwości radzenia sobie lub zagrażające dobrostanowi jednostki. Może mieć charakter krótkotrwały – np. stres związany z ważną prezentacją czy terminem projektu – ale również długotrwały, przewlekły, który jest znacznie bardziej niebezpieczny. Przewlekły stres prowadzi nie tylko do obniżenia efektywności pracy, ale także wpływa negatywnie na zdrowie fizyczne i psychiczne, powodując m.in. bezsenność, bóle głowy, zaburzenia trawienia, obniżenie odporności, a także depresję i stany lękowe.

Wypalenie zawodowe – kiedy stres staje się chorobą

Wypalenie zawodowe (z ang. burnout) to stan chronicznego zmęczenia psychicznego, emocjonalnego i fizycznego, wynikający z długotrwałego narażenia na stres w miejscu pracy. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wpisała wypalenie zawodowe na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób jako „zespół wynikający z przewlekłego stresu w miejscu pracy, którego nie udało się skutecznie opanować”. Wypalenie zawodowe najczęściej objawia się na trzech poziomach:

1. Emocjonalne wyczerpanie – poczucie przemęczenia, braku energii, obniżona motywacja do działania.
2. Depersonalizacja – dystansowanie się od współpracowników i klientów, cyniczne podejście do wykonywanych zadań.
3. Obniżone poczucie dokonań osobistych – poczucie nieskuteczności, niskiej wartości własnej pracy, braku sensu.

Kto jest najbardziej narażony?

Na wypalenie zawodowe najbardziej narażone są osoby pracujące w zawodach wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi, dużego zaangażowania emocjonalnego, a także wysokiego poziomu odpowiedzialności. Jednak w ostatnich latach granice te zacierają się – nawet osoby pracujące zdalnie czy w branżach technicznych mogą doświadczać wypalenia z powodu izolacji, braku uznania, nadmiaru obowiązków czy braku równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Do najczęstszych przyczyn wypalenia należą:

• Nadmierna ilość pracy i przeciążenie obowiązkami;
• Brak kontroli nad własną pracą;
• Niejasne oczekiwania i cele;
• Brak wsparcia ze strony przełożonych i współpracowników;
• Niesprawiedliwe traktowanie;
• Brak uznania i nagród za dobrze wykonaną pracę;
• Konflikty w zespole;
• Nieadekwatna do obowiązków gratyfikacja finansowa;
• Trudności w zachowaniu work-life balance.

Skutki wypalenia zawodowego

Skutki wypalenia są wielowymiarowe. W sferze indywidualnej mogą prowadzić do zaburzeń psychicznych (depresja, lęki, uzależnienia), problemów zdrowotnych, rozpadu relacji osobistych, a nawet do rezygnacji z kariery zawodowej. Dla organizacji oznacza to spadek produktywności, wzrost absencji, rotacji pracowników oraz zwiększone koszty rekrutacji i szkoleń.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Profilaktyka wypalenia zawodowego powinna mieć charakter zarówno indywidualny, jak i systemowy. Na poziomie jednostki kluczowe są:

• Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem;
• Utrzymywanie zdrowej równowagi między pracą a życiem prywatnym;
• Regularny odpoczynek i aktywność fizyczna;
• Dbanie o jakość snu i dietę;
• Asertywność i umiejętność stawiania granic;
• Szukanie wsparcia – rozmowy z bliskimi, udział w terapii, coaching.

Na poziomie organizacyjnym ważne jest:

• Tworzenie kultury pracy opartej na wzajemnym szacunku i zaufaniu;
• Jasne określenie ról i oczekiwań;
• Odpowiednie zarządzanie zasobami ludzkimi;
• Dbałość o rozwój zawodowy pracowników;
• Wprowadzanie elastycznych form pracy;
• Monitorowanie poziomu stresu i satysfakcji wśród zespołu.

Czy można „wyleczyć się” z wypalenia?

Tak, choć proces powrotu do równowagi może być długotrwały. Kluczowe jest rozpoznanie objawów i przyznanie się przed sobą, że coś jest nie tak. Następnie warto skorzystać z pomocy specjalistów – psychologów, terapeutów czy doradców zawodowych. Czasami konieczna jest zmiana środowiska pracy, a nawet całkowita zmiana ścieżki kariery. Nierzadko osoby, które przeszły wypalenie, odnajdują w tym trudnym doświadczeniu impuls do głębszego poznania siebie i przewartościowania swojego życia.

Stres i wypalenie zawodowe to zjawiska, które nie tylko wpływają na jednostki, ale mają także realne konsekwencje dla całych organizacji i społeczeństwa. Ignorowanie ich prowadzi do poważnych strat – osobistych, zdrowotnych i ekonomicznych. Dlatego tak ważne jest, by mówić o tym otwarcie, budować świadomość i wprowadzać realne działania prewencyjne. Praca nie powinna niszczyć człowieka – powinna go rozwijać, inspirować i dawać satysfakcję.

Katarzyna Tymińska (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

www.sciencedirect.com

journals.plos.org

rops.krakow.pl