Pracownik, czyli kto? - Rynek pracy w prawie

Odpowiedź na pytanie, kim jest pracownik zawarta jest w artykule 2 Kodeksu pracy. Stanowi on, że pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Pracownikiem jest więc osoba, która nawiązuje stosunek pracy. Zgodnie z art. 22 § 1. Kodeksu pracy:

„Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.”

Czytaj także: Praca zdalna. Co warto wiedzieć?

Charakterystyka stosunku pracy

Aby zatrudnienie miało charakter stosunku pracy, musi spełniać wszystkie wymienione niżej cechy:

• podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy,
• odpłatność wykonywanej pracy,
• wykonywanie pracy osobiście przez pracownika,
• powtarzanie pracy w codziennych lub dłuższych odstępach czasu,
• wykonywanie pracy „na ryzyko” pracodawcy, co oznacza, że pracodawca ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych błędów popełnianych przez pracownika, obowiązany jest spełniać wzajemne świadczenie na rzecz pracownika w przypadkach zakłóceń w funkcjonowaniu zakładu, np. przestoju lub złej kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa,
• wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.

W takim przypadku mamy do czynienia z zatrudnieniem pracowniczym (i pracownikami), które polega na świadczeniu pracy na podstawie stosunku pracy i podleganiu przepisom Kodeksu Pracy oraz innym przepisom prawa pracy.

Najpopularniejszą formą nawiązania stosunku pracy (zatrudnienia pracowniczego, w którym mamy do czynienia z pracownikami) jest zawarcie umowy o pracę.

Zatrudnienie niepracownicze

Inne od zatrudnienia pracowniczego jest tzw. zatrudnienie niepracownicze, które opiera się na przepisach prawa cywilnego.

Tak więc nie są pracownikami - w myśl przepisów prawa pracy - osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, prowadzące działalność gospodarczą, wykonujące pracę nakładczą (tzw. pracę chałupniczą).

Cechy najpopularniejszych umów cywilnoprawnych

Świadczenie pracy może odbywać się również na innej podstawie niż stosunek pracy. Np. na mocy umów cywilnoprawnych - tzw. zatrudnienie niepracownicze, bo nie mamy tu do czynienia z pracownikami w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy.

W sprawach nieuregulowanych w umowie zawartej między stronami (np. zleceniodawcą i zleceniobiorcą przy umowie zlecenia), zastosowanie znajdują odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego.

Czytaj także: Zakończyłeś stosunek pracy? Sprawdź, kiedy powinieneś otrzymać świadectwo pracy

Umowa o dzieło

W przypadku umowy o dzieło nie mamy do czynienia z pracownikiem i pracodawcą, a z wykonawcą i zamawiającym. Jest to tzw. umowa rezultatu. Oznacza to, że warunkiem otrzymania wynagrodzenia jest wykonanie dzieła w sposób prawidłowy i zgodny z umową. Wykonawca dzieła nie podlega poleceniom zamawiającego, co do czasu, miejsca i sposobu wykonania dzieła. Nie musi być również zobowiązany do osobistego wykonania dzieła.

Umowa zlecenia

W przypadku tej umowy również nie mamy do czynienia z pracownikiem i pracodawcą, a ze zleceniobiorcą i zleceniodawcą. Z umowy zlecenia wynika obowiązek dokonania określonej czynności prawnej lub świadczenia innych usług, w warunkach braku podporządkowania zleceniobiorcy kierownictwu dającemu zlecenie. Czynności i usługi nie muszą być wykonywane osobiście przez przyjmującego zlecenie.

Szczegółowych informacji w kwestiach związanych z prawem pracy udziela Państwowa Inspekcja Pracy.

Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy.