Międzykulturowy savoir-vivre w Polsce. Co warto wiedzieć, by wzajemnie się zrozumieć? - Working and Living in Poland

Każda kultura ma swój temperament, który wpływa na to, jak odbiera się drugą osobę (zwłaszcza jeśli nie jest się świadomym tej różnicy). Kultury dalekowschodnie z zasady są bardziej wyważone – ludzie uśmiechają się tam rzadko i nieznacznie, często spoglądają nie w oczy, a w bok lub w dół. W krajach latynoskich (ale też niektórych krajach południowej Europy) zachowania są dużo bardziej wyraziste. Włosi znani są z ekspresyjnej gestykulacji („mówienia rękoma”). W Rumunii z kolei pocałunki (nawet wśród osób tej samej płci) są równie normalnym powitaniem, co w Polsce uścisk dłoni. W krajach nordyckich w dobrym tonie jest utrzymywanie wyraźnego dystansu fizycznego, za to Hiszpanie czy Arabowie czują się komfortowo, gdy jest on skrócony.

Jak jedzą inni?

Różnice w postrzeganiu savoir-vivre najłatwiej zaobserwować przy stole.

• Azjaci, szczególnie Chińczycy i Japończycy, uznanie dla kucharza okazują przez siorbanie (zwłaszcza zup z makaronem) czy głośne przeżuwanie jedzenia. W tych kulturach napiwki są postrzegane jako obraźliwe.
• Brazylijczycy stronią od jedzenia rękoma. Nawet kanapki wolą trzymać przez serwetkę.
• Tajowie za to unikają jedzenia widelcem. Widelec służy im głównie do przeniesienia posiłku na łyżkę.
• Dla Japończyków zostawienie czegokolwiek na talerzu oznacza, że jedzenie im nie smakowało. Chińczyk z kolei nigdy nie zje posiłku do końca. Pokazałby w ten sposób, że porcja była niewystarczająco duża.
• Podobnie Japończycy uważają za chciwe nalewanie samym sobie picia.

Co może nas zdziwić?

Wiele czynności, nawet niepozornych, może być postrzeganych zupełnie inaczej w obcych kulturach.

• W większości krajów punktualność jest kluczowa. Wyjątkiem są Grecy, którzy lubią się „modnie spóźnić”.
• Amerykanie przy płatności wręczają kartę kelnerowi lub sprzedawcy, zamiast użyć jej samodzielnie.
• Używanie lewej ręki (zwłaszcza w kontaktach międzyludzkich) uznawane jest za nieczyste w świecie muzułmańskim czy hinduistycznym.
• Kontakt wzrokowy oznacza aktywne słuchanie i szacunek w kulturze zachodniej, natomiast na Wschodzie szacunek okazuje się przez jego unikanie (szczególnie w stosunku do kogoś wyższego rangą). W niektórych krajach arabskich z kolei dłuższy kontakt wzrokowy jest akceptowalny tylko wobec osób tej samej płci.
• W niektórych krajach południowej Europy (np. Bułgarii i Albanii) kiwnięcie głową oznacza „nie”, a pokręcenie – „tak”.

Jakich gestów warto unikać?

To, co akceptowalne w Polsce, nierzadko ma skrajnie negatywne konotacje w innych kulturach.

• Symbol „OK”: Kółko z palców, często używane też w kontekście „palce lizać”, w Turcji oznacza obraźliwe określenie osoby homoseksualnej. Ten znak ma pejoratywne znaczenie także m.in. w Grecji, Hiszpanii i Brazylii.
• Uniesiony kciuk: W Polsce używany jest jako znak zgody lub pochwały czyjejś pracy. W krajach arabskich, ale też w Australii czy Grecji, jest wulgarnym gestem.
• Znak wiktorii: Pokazany wierzchem dłoni do rozmówcy (np. jako liczba „dwa”) również może zostać odebrany jako wulgaryzm w wielu krajach Wspólnoty Brytyjskiej.

Wymienienie i zapamiętanie wszystkich różnic w etykiecie między Polakami a cudzoziemcami jest niemożliwe. Najlepszym rozwiązaniem, by uniknąć faux pas, wydaje się oszczędność w gestach i słowach lub obserwacja zachowań drugiej strony (należy jednak uważać, by ich zbyt mocno nie naśladować – to może być postrzegane jako lekceważenie). Pamiętajmy też, że z tym samym problemem zmagać się będą nasi rozmówcy. Jeśli zauważyliśmy coś, co odebraliśmy jako niewłaściwe, warto spokojnie wyjaśnić sytuację, zamiast uznawać, że ktoś celowo chciał nas urazić.

Opracowanie: Jacek Gibel (Projekt Working and living in Poland)