Spółdzielcza umowa o pracę - Rynek pracy na co dzień

Spółdzielcza umowa o pracę to jeden z rodzajów stosunku pracy, którego szczególną cechą jest ścisłe powiązanie z członkostwem w danej spółdzielni. Składają się na nią dwa elementy - obowiązek spółdzielni zatrudnienia osoby będącej jej członkiem i wynikający z członkostwa obowiązek świadczenia pracy na rzecz spółdzielni.

Zawarcie spółdzielczej umowy o pracę

Spółdzielczą umowę o pracę regulują zarówno przepisy Kodeksu Pracy, jak i Prawa Spółdzielczego. Przez cały okres obowiązywania członkostwa w spółdzielni istnieje obowiązek pozostawania w stosunku pracy. Spółdzielcza umowa o pracę różni się od tradycyjnej umowy o pracę brakiem okresu próbnego. Wynagrodzenie pracownika oparte jest zarówno o wynagrodzenie ustalone w umowie, jak i o część nadwyżki bilansowej, rozdzielanej miedzy członków spółdzielni według statusu. Każdy z członków spółdzielni jest niejako współwłaścicielem przedsiębiorstwa, a więc ma udział w zyskach.

Rozwiązanie spółdzielczej umowy o pracę

Wraz z ustaniem członkostwa w spółdzielni wygasa spółdzielczy stosunek pracy. Rozwiązanie spółdzielczej umowy o pracę w trakcie trwania członkostwa jest niedopuszczalne (art. 186 § 2 prawa spółdzielczego). Oczywiście są od tego wyjątki. Rozwiązanie spółdzielczej umowy o pracę jest możliwe w sytuacjach wyraźnie określonych przez prawo spółdzielcze:

1. w przypadku rozwiązania spółdzielczej umowy o pracę na mocy porozumienia stron przy jednoczesnym wystąpieniu członka ze spółdzielni;
2. w przypadku zmniejszenia na podstawie uchwały rady nadzorczej spółdzielni stanu zatrudnienia podyktowanego gospodarczą koniecznością;
3. w przypadku osiągnięcia przez członka wieku emerytalnego i prawa do emerytury (rozwiązanie umowy następuje z zachowaniem okresu wypowiedzenia zgodnie z kodeksem pracy);
4. w sytuacji, gdy spółdzielnia dokonała wypowiedzenia zmieniającego, a członek odmówił przyjęcia nowych (mniej korzystnych od dotychczasowych) warunków pracy lub płacy;
5. w sytuacjach uzasadniających zgodnie z kodeksem pracy (art. 53 kodeksu pracy) rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika, czyli:
   • jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż 3 miesiące (gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy) lub dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową),
   • w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione powyżej, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

Dodatkowo spółdzielcza umowa o pracę zostaje rozwiązana w przypadku wykluczenia członka (art. 193 § 4). Wykluczenie członka, który był zatrudniony na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem przez zakład pracy umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Dodatkowe informacje

Spółdzielcza umowa o pracę nie jest jedyną formą zatrudnienia członka spółdzielni. Jeśli statut spółdzielni przewiduje taką możliwość oraz odpowiada to rodzajowi działalności spółdzielni, można stosować również umowy cywilnoprawne oraz tradycyjną umowę o pracę.

Katarzyna Sędziak (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło:

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.