Coraz mniej czasu na wykorzystanie zaległego urlopu - Rynek pracy w prawie

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracownikowi co roku przysługuje, w zależności od stażu pracy, 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego. Urlop ten pracownik zobowiązany jest wykorzystać w roku kalendarzowym, w którym nabył do niego prawo. Jeśli zaś (z różnych przyczyn) mu się to nie uda, musi wykorzystać urlop najpóźniej do 30 września roku następnego.

Prawo do urlopu wypoczynkowego jest niezbywalne, co oznacza, że pracownik nie może przekazać swego urlopu osobie trzeciej. Nie może również zrezygnować z wypoczynku na rzecz rekompensaty finansowej.

Problemy z udzieleniem urlopu

Jak podaje Państwowa Inspekcja Pracy w 2018 roku inspektorzy wyegzekwowali zaległy urlop wypoczynkowy dla około 25 tys. pracowników. W 2017 roku dla ponad 22 tys. osób. Wolne nie było udzielane z różnych przyczyn, leżących po stronie zarówno pracodawców, jak i pracowników.

W przypadku pracowników można mówić o braku znajomości przepisów, nadmiernej obowiązkowości lub chęci kumulacji wolnego. Pracodawcy z kolei tłumaczą się brakami kadrowymi. A przecież urlop pracownika niesie korzyści nie tylko dla wypoczywającego, ale również dla firmy. Wypoczęty pracownik jest bardziej efektywny. Wysłanie pracownika na zaległy urlop pozwoli również pracodawcy uniknąć kary – naruszenie  przepisów prawa pracy dotyczących wykorzystania urlopu wypoczynkowego grozi bowiem karą grzywny w wysokości od 1 tys. do 30 tys. złotych.

Jeśli pracownik zwleka z urlopem wypoczynkowym i zbliża się ostateczny termin na jego wykorzystanie, pracodawca zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego może (bez uwzględniania i planowania terminu z podwładnym) wysłać go na zaległy wypoczynek. Aby skorzystać z tego uprawnienia, pracodawca powinien dysponować dowodami wskazującymi na to, iż zwracał się do pracownika z wnioskiem o zaplanowanie urlopu, a ten ignorował jego prośby.

Należy zaznaczyć, że wystarczy, aby pierwszy dzień urlopy przypadał na 30 września, a wymogi przepisu zostaną spełnione – zaległy urlop zostanie wykorzystany w terminie.

Niewykorzystany urlop przepada

Cytowany akt prawny mówi o tym, że roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat. Co oznacza, że niewykorzystanie urlopu do 30 września nie powoduje utraty prawa do urlopu. Roszczenie o udzielenie zaległego urlopu przedawnia się dopiero z upływem 3 lat od dnia, w którym stało się wymagalne.

Zrzeczenie się urlopu za ekwiwalent pieniężny

Jak już zostało wspomniane, pracownik nie może zrzec się urlopu na rzecz rekompensaty finansowej, chyba że następuje rozwiązanie umowy. Kwestię urlopu w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę reguluje Kodeks pracy. Zgodnie z art. 1671 pracownik w okresie wypowiedzenia zobowiązany jest wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli pracodawca udzieli mu go w tym okresie. W związku z cytowanym paragrafem, decyzja dotycząca wykorzystania przez pracownika urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia należy do pracodawcy. Zgoda pracownika nie jest niezbędna. Pracodawca również wybiera dogodny mu termin urlopu pracownika. Ważne, aby urlop zakończył się przed końcem okresu wypowiedzenia, a jego wymiar nie może przekraczać wymiaru wynikającego z przepisów.

Jeśli pracodawca nie zdecyduje się na wysłanie pracownika na urlop w trakcie wypowiedzenia, zobowiązany jest wypłacić mu ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.  

Joanna Kuzub (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)

Źródło: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy