Informacje zgodne ze stanem prawnym na dzień: 2024-01-21

Ustalanie prawa do zasiłku rodzinnego
i uprawnieni do korzystania z niego

Prawo do zasiłku rodzinnego ustala się na podstawie dochodów opodatkowanych i nieopodatkowanych w Polsce oraz dochodów uzyskanych za granicą i pomniejszonych odpowiednio o zapłacony tam podatek dochodowy, składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz alimenty płacone na rzecz innych osób.

Warto wiedzieć

Przy ustalaniu uprawnień do zasiłku rodzinnego brane są pod uwagę dochody członków rodziny osiągnięte w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy oraz zmiany w sytuacji dochodowej stanowiące utratę i uzyskanie dochodu w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Uprawnieni do zasiłku

Zasiłek rodzinny i dodatki do tego zasiłku przysługują:

• rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka,
• opiekunowi faktycznemu dziecka,
• osobie uczącej się (osoba pełnoletnia ucząca się, niepozostająca na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony).

Zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674,00 zł.

Przykład:
Pani Kowalska prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z mężem i dwojgiem dzieci w wieku szkolnym. Rodzina utrzymuje się z pensji pana Kowalskiego wynoszącej 2400 zł. Dochód rodziny w przeliczeniu na osobę wynosi 600 zł (2400 zł: 4 osoby = 600 zł/os.). Rodzina może ubiegać się o przyznanie zasiłku rodzinnego.

W przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 764,00 zł.

Przykład:
Czteroosobowa rodzina Piotrowskich utrzymuje się z pensji pani Piotrowskiej wynoszącej 3000 zł. Najstarszy syn Piotrowskich legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Dochód rodziny w przeliczeniu na osobę wynosi 750 zł, nie przekracza więc kwoty 764 zł, dlatego też państwo Piotrowscy mają prawo ubiegać się o przyznanie zasiłków rodzinnych (przekroczyli kwotę 674 zł, ale ponieważ w rodzinie jest niepełnosprawne dziecko z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, kwota kryterium dochodowego na osobę ulega zwiększeniu do 764 zł).

Złotówka za złotówę

Od dnia 1 stycznia 2016 r. obowiązuje nowe brzmienie art. 5 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, który wprowadza nowy sposób ustalania wysokości przysługujących zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami w przypadku przekroczenia kryterium dochodowego uprawniającego do zasiłku rodzinnego (tzw. mechanizm złotówka za złotówkę).

Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy w przypadku gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub dochód osoby uczącej się przekracza kwotę uprawniającą daną rodzinę lub osobę uczącą się do zasiłku rodzinnego pomnożoną przez liczbę członków danej rodziny o kwotę nie wyższą niż łączna kwota zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami przysługujących danej rodzinie w okresie zasiłkowym, na który jest ustalane prawo do tych świadczeń, zasiłek rodzinny wraz z dodatkami przysługują w wysokości różnicy między łączną kwotą zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami, a kwotą, o którą został przekroczony dochód rodziny. Łączną kwotę zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami, o której mowa w zdaniu poprzednim, stanowi suma przysługujących danej rodzinie w danym okresie zasiłkowym:

• zasiłków rodzinnych podzielonych przez liczbę miesięcy, na które danej rodzinie jest ustalane prawo do tych zasiłków;
• dodatków do zasiłku rodzinnego z tytułu: opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, samotnego wychowywania dziecka, wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, kształcenia i rehabilitacji dziecka -podzielonych przez liczbę miesięcy, na które danej rodzinie jest ustalane prawo do tych dodatków;
• dodatków do zasiłku rodzinnego z tytułu: urodzenia dziecka, rozpoczęcia roku szkolnego, podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania - podzielonych przez 12.

W przypadku gdy wysokość zasiłków rodzinnych wraz z dodatkami przysługująca danej rodzinie, ustalona zgodnie z powyższym mechanizmem, jest niższa niż 20,00 zł, świadczenia te nie przysługują.

Procedura ubiegania się o przyznanie świadczeń rodzinnych

• wypełnić wniosek o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych wraz z niezbędnymi załącznikami,
• złożyć wypełniony wniosek w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania.

Świadczenia rodzinne

• zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,
• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka,
• świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy,
• zasiłek dla opiekuna jako świadczenie będące realizacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia 2013 r., sygn. akt TK akt K 27/13.
• świadczenie rodzicielskie

Osoba mająca prawo do zasiłku rodzinnego może ubiegać się o następujące dodatki: 

• dodatek z tytułu urodzenia dziecka,
• dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
• dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka,
• dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej,
• dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego,
• dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania,
• dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego.

Szczegółowe nformacje na temat rodzajów świadczeń rodzinnych, ich wysokości oraz kryteriów uzyskania można znaleźć na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r., poz.111 z późn. zm),
2. Ustawa z dnia 04 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za Życiem” (Dz. U. z 2019 r., poz 473 ze zm.)
3. Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin ( tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1428)
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 sierpnia 2018 r.  w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy,  wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna (Dz.U. z 2018 r., poz.1497)
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 września 2010 r. w sprawie formy opieki medycznej nad kobietą w ciąży, uprawniającej do dodatku z tytułu urodzenia dziecka oraz wzoru zaświadczenia potwierdzającego pozostawanie pod tą opieką ( Dz.U. z 2010 r., Nr 183, poz. 1234)
6. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń rodzinnych oraz zakresu informacji, jakie mają być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych  (Dz.U. z 2017 r., poz. 1466)
7. Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r., poz. 2407 z późn. zm.)
8. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 czerwca 2019 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczenia wychowawczego (Dz. U. z 2019 r., poz. 1177)

Teksty aktów prawnych są dostępne w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej http://dziennikustaw.gov.pl/